بالاعا قاسيەتتى ۇعىمداردى قالاي سىڭىرەمىز؟

ٴيسى مۇسىلمانعا ٴتان قاسيەتتى ۇعىمداردىڭ اۋەلگىسى − اللا ۇعىمى. ول − يماننىڭ ٴبىر تىرەگى. اللاعا سەنبەيتىن كىسىنىڭ يسلامي جانە يماني ٴومىرى مەشەل دەگەن ٴسوز. بۇل ۇلى ٴارى قاسيەتتى ۇعىمدى ٴوز ۇلىلىعىنا ساي بەلگىلى ٴبىر جاستان باستاپ، (كوبىنە ول جاس 8-9 جاس دەپ قابىلدانادى) بالا ساناسىنا ٴسىڭىرۋدىڭ مىندەت ەكەنىن ٴبىلۋىمىز كەرەك

اللا تاعالا «كىمدە كىم اللانىڭ قاسيەتتى نارسەلەرىنە قۇرمەت كورسەتسە، كۇمانسىز بۇل جۇرەكتىڭ تاقۋالىعىنان» («حاج»، 22/32) دەگەن. جۇرەكتىڭ تاقۋالىعى – اللانى تانۋ، ٴوزى تانىعان ۇلى اللاعا قۇرمەتپەن بەتبۇرۋى، سوعان سيىنىپ، سوعان باعىنۋى جانە اللا جايلى اقيقاتتى تولىق ۇعىنۋ ارقىلى جۇزەگە اسادى. يسلامنىڭ قاسيەت تۇتقان ۇعىمدارىنا قۇرمەتپەن قاراۋ ومىرشەڭ نارسە. ماسەلەن، سونداي ورىنداردىڭ ٴبىرى مەشىت بالا نازارىندا وتە قاسيەتتى ٴارى قۇرمەتتى بولىپ قالىپتاسۋى قاجەت. سوندا عانا بالا اللانى تانۋعا اپاراتىن جولداردىڭ بارلىعى مەشىت ارقىلى وتەدى ەكەن دەگەن ويعا قالماق. ازانشىنىڭ «اللاھۋ اكبار» دەگەن اۋەزدى داۋىسى مۇنارالاردان ەستىلگەندە بالانىڭ نازارى، بۇكىل ەسىل-دەرتى سوعان اۋعانى جاقسى. «اللاھۋ اكبار» دەگەن كەزدە ول دا سول سوزدەردى قايتالاپ، ازان بىتكەندە قولىن جايىپ دۇعاسىن وقي ٴبىلۋ كەرەك. ەگەر اللانى تانىپ، شىنايى تۇردە جاقسى كورە الساق، جۇرەگىمىزدە تاقۋالىق پەن دىندەگى قۇرمەتتى نارسەلەردى ۇلىقتاۋ سەزىمى بولسا، وسى سەزىمدەرىمىزدى بالانىڭ بويىنا دا ٴسىڭىرىپ، اللانىڭ ۇلىلىعىن كورسەتىپ، ٴسۇيدىرىپ ٴارى مابۋدۋ مۇتلاقتان (قۇلشىلىق جاساۋعا لايىق ٴابسوليۋتتى قۇدىرەت) باسقا ماحبۋب (سۇيىكتى)، ماقسۇد (قالانعان)، ماتلۋب (تالاپ ەتىلگەن) جوق ەكەنىن ونىڭ بۇكىل بولمىسىنا سىڭىرە الامىز. ٴتابارانيدىڭ ٴابۋ ٴۇمامادان جەتكىزگەن ٴبىر حاديسىندە اللا ەلشىسى «اللانى قۇلدارىنا سۇيدىرىڭدەر، سوندا اللا دا سىزدەردى سۇيەدى»[1] دەگەن.

قۇران كارىمدە اللا «ادامدار مەن جىنداردى وزىمە عانا قۇلشىلىق ەتسىن دەپ جاراتتىم»[2] دەگەن. يبن ابباس پەن ٴمۇجاحيد (ر.ا.) بۇل جەردەگى ليابۋدۋن «وزىمە قۇلشىلىق ەتۋ ٴۇشىن» دەگەن ٴسوزدى لياريفۋن «مەنى ٴتانىپ-بىلسىن»[3] دەپ تاپسىرلەگەن. دەمەك، ادام اللانى تانىسا عانا قۇلشىلىق جاسايدى، بىلمەسە كوڭىل كوزى سوقىر كۇيىندە جۇرە بەرمەك. ولاي بولسا، بالانىڭ ٴدىني تۇسىنىگى تولىسقاندا بارىپ، اللاعا دەگەن قۇرمەتى ارتا تۇسپەك. الايدا، ٴار دەڭگەيدىڭ وزىنە ٴتان تانىتۋ ٴادىسى بولعانى سەكىلدى، اللانى دا بالانىڭ جاسىنا، سانا-سەزىمىنە قاراي تانىتۋىمىز كەرەك. جاسى كىشى بالاعا الدىنا جايىلعان داستارحاندى دالەل كەلتىرىپ جاتپاستان اللا جايدى دەۋ جەتكىلىكتى بولۋى مۇمكىن. بالانىڭ جاسى ٴسال ۇلعايعاندا، جان-جانۋارلار مەن اعاشتار كۇتكەن جاڭبىردىڭ كوكتەن اللانىڭ كومەگىمەن جاۋعانىن، جاڭبىردىڭ اللانىڭ راقىمدىلىعى ەكەنىن ايتۋ قاجەت. جاسى ودان دا ۇلكەن بالاعا اللانىڭ تەڭىزدەردەگى، وزەندەردەگى بۋلانۋ زاڭدىلىعىن، اۋاداعى جاڭبىردىڭ جاۋۋ زاڭدىلىعىن، ونى كەزدەيسوقتىقپەن ٴتۇسىندىرۋ مۇمكىن ەمەس ەكەنىن، بارلىق قۇبىلىستىڭ اللانىڭ عانا قولداۋىمەن بولاتىنىن تۇسىندىرەسىز. سانا-سەزىمى ابدەن تولىسقان بالاعا ناقتى عىلىمدارعا ٴتان دالەلدەرگە سۇيەنە وتىرىپ، ونىڭ دەڭگەيىنە ساي اللانى تانىتىپ، سۇيدىرەسىز.

بالاعا ٴبىزدى وراسان نىعمەتكە بولەگەن اللانىڭ شاپاعاتىن، راحماندىعى مەن راقىمدىلىعىن ٴتۇسىندىرۋ وتە ماڭىزدى. اللانىڭ ٴبىزدى قالاي قورەكتەندىرىپ، قالاي اسىراپ وتىرعانىن ٴتۇسىندىرىپ، بىزگە قانشالىقتى سۇيىسپەنشىلىكپەن قارايتىندىعىن سەزدىرۋ قاجەت. «ول وتە مەيىرىمدى، ٴبىزدى قورعايدى، كۇللى بالە-جالادان، جاماندىقتاردان ساقتايدى» دەپ، بالانىڭ اللاعا دەگەن سەنىمى مەن ماحابباتىن وياتۋ كەرەك. ٴتىپتى جاڭا تۋعان نارەستەنىڭ دە، قالا بەردى قۇرت-قۇمىرسقاعا شەيىن اللانىڭ مەيىرىم، راقىمدىلىعىمەن تىرشىلىك ەتەتىنىن جاقسىلاپ ايتىپ جەتكىزىپ، بالانىڭ يماندىلىققا بەتبۇرۋىنا جاعداي جاساعان ٴجون.

سوندا بالا بارلىق يگىلىكتىڭ يەسى اللا ەكەنىن بىلەدى.

الايدا وسى جايتتاردىڭ بارلىعىندا دا بالانىڭ جاس مولشەرى ەسەپكە الىنۋى قاجەت. ماسەلەن:

«اللا بولماسا، الما اعاشى جەمىس بەرمەيدى.

اللا بولماسا، جانۋارلاردان ٴسۇت شىقپايدى.

اللانىڭ راقىمى بولماسا، كوكتەن جاڭبىر جاۋمايدى.

ول مەيىرىمدىلىك تانىتپاسا، جەرگە ٴشوپ بىتپەيدى.

اللا قالاماسا، ٴبىز سويلەي المايمىز.

اللا كۇلدىرمەسە، ٴبىز كۇلە المايمىز.

اللا ەستىرتپەسە، ٴبىز ەستي المايمىز.

اسقازانىمىز دا، جۇرەگىمىز دە جۇمىس ىستەمەيدى.

بۇلاردى ٴبىز جاساعان جوقپىز، بارلىعىن دا اللا جاراتتى.

بارلىعى سونىڭ باسقارۋىندا.

ەندەشە، بالام، وسى جاقسىلىقتاردى بىزگە بەرگەن، اللاعا شۇكىرشىلىك ايتۋىمىز كەرەك.

ەگەر شۇكىر ەتسەك، بەرگەن نەسىبەلەرىن ارتتىرا تۇسەدى.

ال مۇنشا جاقسىلىقتاردىڭ ٴقادىرىن بىلمەسەك، وندا سوعان زار بولىپ قالامىز[4] − دەپ ۇنەمى شۇكىرشىلىگىمىزدى جاڭارتىپ وتىرۋىمىز كەرەك.

ٴيا، وسىلاردىڭ بارلىعىن ىس-ارەكەتىمىزبەن، ايتقان سوزدەرىمىزبەن، قاس-قاباق، شىن ىقىلاس-پەيىلىمىزبەن بالاعا سەزدىرۋگە تىرىسۋىمىز كەرەك. دىندە قاستەرلى سانالعان نارسەلەردىڭ بارلىعى ەرەكشە اسپەتتەلۋى ٴتيىس. ماسەلەن، قاعبا – قاسيەتتى مەكەن. قاعبا ايماعىنا كىرگەندە نەمەسە نۇرلى ٴمادينا قالاسىنا جاقىنداعانىمىزدا، ەرەكشە ٴبىر قۇرمەتپەن اياق باسۋىمىز كەرەك. اللا ەلشىسى ٴجۇرىپ وتكەن جەرلەرگە «بۇل جەرلەردە اياقكيىممەن نە كولىككە ٴمىنىپ جۇرۋگە بولمايدى» دەپ يمام ماليكتىڭ قۇرمەت كورسەتكەنىندەي قۇرمەت جاساۋ كەرەك. يمام ماليك الىس جەردەن كەلىپ ٴمادينانىڭ ايماعىنا كىرگەندە، ٴماسجيدي ناباۋيگە (پايعامبارىمىزدىڭ مەشىتى) نەمەسە باسقا ٴبىر مەشىتكە حاديس ۇيرەتۋگە باراردا كولىگىنەن ٴتۇسىپ، جالاڭاياق باراتىن. مىنە، بالاعا قاعبانىڭ قاسيەتتىلىگىن ۇقتىرا ٴبىلۋ ٴۇشىن بويىمىزدا وسىنداي تەرەڭ قۇرمەتتىڭ بار ەكەنىن سەزدىرۋ قاجەت. ارينە، مۇنى كورگەن بالانىڭ راۋزا ي تاحيرا (پاك مەشىت) مەن ساحابالارعا دەگەن قۇرمەتى ارتا تۇسەدى.

وسى تۇستا تاعى ٴبىر ماسەلەگە كوڭىل اۋدارتقىم كەلەدى. ٴسىز اللانىڭ بار ەكەنىن فيزيكا، حيميا، استرونوميا ارقىلى مىسالدار كەلتىرىپ قانشا دالەلدەۋگە تىرىسساڭىز دا، كۇندەلىكتى ومىردەن مىسالدار بەرە الماساڭىز، بۇل بالانىڭ ساناسىنا جەتپەۋى مۇمكىن، ٴارى ٴسىز ايتپاق بولعان ٴدىني مالىمەتتەر ونىڭ ساناسىندا ٴپالساپالىق تەوريالاردىڭ دەڭگەيىندە قالىپ قويادى.

ٴسىز تۇسىندىرگەن يا تۇسىندىرەتىن ۇلتتىق قاسيەتتەرمەن قاتار ٴدىني قۇندىلىقتار تاريحتىڭ بەلگىلى ٴبىر كەزەڭدەرىندە شىنىمەن كورىنىس تاپقانىن كورسەتە الماساڭىز، مۇنىڭ بارلىعى ۋتوپيا سياقتى كورىنۋى مۇمكىن. بۇل وقيعالاردىڭ ومىردە بولعانىن ناقتى مىسالدارمەن كورسەتۋگە تىرىسقان ٴجون.

عالامنىڭ ايعاقتارىن (اياتى تاكۋينيا) زەردەلەۋ دەڭگەيىندە جۇرەگىڭىزدەگى تاقۋالىق، اللاعا دەگەن ماحاببات، مەشىتتە قىلعان قۇلشىلىعىڭىز، بالا تانىمىندا ۇلكەن اسەر قالدىرىپ، ىشكى سەنىمىن بەكىتە تۇسەدى.

ازان – نامازدىڭ ۇلىلىعىنىڭ بەلگىسى، مۇسىلماندىقتىڭ ەڭ ايشىقتى ٴرامىزى. ەگەر ٴسىز بالاڭىزعا وسى نەگىزدە تولىق تاربيە بەرە الساڭىز، ولار دا ازان شاقىرعان كەزدە كوزدەرى جاساۋراپ، بويىن ۇرەيمەن قوسا سۇيىسپەنشىلىك بيلەپ ايرىقشا تولقىعان ساتىنە كۋا بولاسىز.

قورىتا كەلە ايتارىمىز، ۇيىمىزدە جاسايتىن عيباداتىمىز ەشقاشان ۇزىلمەۋى ٴتيىس. بالانىڭ ويىنا ۇيالاعان دىنگە، رۋحانياتقا قاتىستى قانداي دا ٴبىر كۇماندى سۇراقتارىنا دەرەۋ تۇشىمدى جاۋاپتار بەرىلۋى كەرەك. شاڭىراعىمىزدا اللا تاعالاعا جاقىنداي تۇسەتىن، جارقىن ۇمىتكە تولعان جانارىمىزبەن ۇلى جاراتۋشىعا يەك ارتىپ، كوڭىلىمىز قايعى-مۇڭعا تولىپ تولقيتىن بەلگىلى ٴبىر ۋاقىتىمىزدىڭ بولۋى قاجەت. سول ساعاتتا بالامىز بەن ايەلىمىزدىڭ جۇزىندە ۇيىمىزگە پايعامبارىمىز (ساللاللاھۋ ٴالايھي ٴۋا ٴساللام) باس سۇعاتىنداي اسەر بولۋى كەرەك.

بالا بەرگەن تاربيەڭىز ارقىلى دارىعان باعا جەتپەس قۇندىلىقتاردىڭ جەمىسىن بولاشاق ومىرىندە كورىپ، سىزگە شىنايى العىسىن ٴبىلدىرىپ، دۇعاسىن ارنايتىن بولادى.

قاسيەتتى ۇعىمدارعا قۇرمەت – دىندە ۇلىقتالعان قۇندىلىقتاردى ٴسىزدىڭ دە ٴسوز جۇزىندە ٴارى ٴىس جۇزىندە ٴقادىر تۇتۋىڭىز. سوندا عانا ولاردىڭ دىنگە دەگەن دۇرىس وي-پىكىرى قالىپتاسادى. «اللاھۋ اكبارداعى» اللا ەڭ ۇلى دەگەن ٴسوز شىن مانىسىندە جۇرەكتەرىنە جەتەدى. سوندا عانا ٴسىز ٴوزىڭىزدى باقىتتى سەزىنەتىن بولاسىز.+

[1] ٴتاباراني، مۇجامۋل-كابير، 8/90; الي ٴال-مۇتتاقي، كانزۋل- ۇممال، 15/777.

[2] «زاريعات»، 51/56.

[3] قۇرتۋبي، ٴال-جاميۋ لي احكامي-ل قۇران، 17/55.

[4] «يبراھيم»، 14/7.

muslim.kz

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!