«نۇرلى جول» – قازاقستاننىڭ جاڭا باعىتى

استانا. 14 قاراشا. baq.kz – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ٴابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا ارنالعان «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» اتتى بيىلعى جولداۋىنىڭ ەرەكشەلىگى ونىڭ ەكونوميكالىق باعىتقا باسىمدىق بەرىلە وتىرىپ جاسالعاندىعىندا. ەندىگى كەزەكتە ن.نازاربايەۆ جاريا ەتكەن قازاقستاننىڭ «نۇرلى جول» اتتى جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتى جۇزەگە اسىرىلادى. ەلباسى اتاپ وتكەندەي، جاڭا ساياسات ەلىمىزدىڭ قۇرىلىمدىق رەفورمالارىن ودان ٴارى جۇزەگە اسىرۋعا باعىتتالاتىن بولادى. ٴداستۇرلى جولداۋدىڭ بيىلعى جىلى نە سەبەپتى ەرتە جاريالانىپ وتىرعاندىعى تۋرالى “مەن ٴوزىمنىڭ ۇلكەن تاجىريبەمە قاراپ، الداعى جىلدارى الەمدە جانە ٴبىز ٴۇشىن دە جاھاندىق سىناقتار بولاتىنىن كۇنى بۇرىن سەزەمىن. الەمنىڭ ارحيتەكتۋراسى وزگەرەتىن بولادى. بۇل كۇردەلى كەزەڭنەن مەملەكەتتەردىڭ ٴبارى بىردەي لايىقتى تۇردە وتە المايدى، بۇل شەپتەن تەك مىقتى، بىرىككەن حالىقتار مەن ەلدەر عانا وتە الادى”، – دەدى پرەزيدەنت.

بۇل رەتتە جاريالانعان جاڭا ەكونوميكالىق ساياساتتى ىسكە اسىرۋ ٴۇشىن دايىندىق جۇمىستارىنا باسا ٴمان بەرگەن ٴجون: ول ٴۇشىن 3 جىلدىق بيۋدجەتكە وزگەرىس ەنگىزىپ، ولاردى پارلامەنت ارقىلى وتكىزىپ، ارنايى باعدارلاما دايىنداپ، ۇكىمەتتىڭ ٴتيىستى قاۋلىلارىن شىعارۋ قاجەت. مىنەكي، سول ٴۇشىن دە «مەن دايىندىق جۇمىسىنا 50 كۇن ۋاقىت بەرەمىن. 2015 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ جۇمىس باستالىپ كەتۋ كەرەك»، – دەپ ەلباسى ٴوزىنىڭ تۇسىنىكتەمەسىن بەردى. بۇل ارينە، حالىقتان شىققان، شىنايى حالىق كوسەمى، ٴىرى ساياسي تۇلعانىڭ حالىقتىڭ كەمەل بولاشاعى ٴۇشىن جاساعان باتىل قادامدارىنىڭ ٴبىرى ەكەندىگى ايقىن.
جولداۋدىڭ حالىقتىڭ ٴال-اۋقاتىن، قازاقستاندىقتاردىڭ ٴومىر ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالىپ وتىرعاندىعى بەلگىلى. 2007-2009 جج. ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ ٴبىرىنشى كەزەڭى باستالعاندا ەلباسىنىڭ تاپسىرماسىمەن ۇلتتىق قور قۇرىلعان. كەزىندە بۇل يدەيانى دۇرىس قابىلداي الماعان دا، تۇسىنبەگەن دە ازاماتتار بولدى. ول قوردىڭ قاجەتسىزدىگى، بار قاراجاتتى ايماقتار نەمەسە مەملەكەتتىك ورگاندار اراسىندا ٴبولۋ تۇرعىسىندا ويلار ايتىلعاندىعى شىندىق. ٴبىراق، ەلباسى ساياسي باتىلدىعىنىڭ، كورەگەندىگىنىڭ ارقاسىندا قوردى ساقتاپ قالدى. «كەزىندە ۇلتتىق قوردىڭ نە ٴۇشىن قۇرىلعانىن قاپەرلەرىڭىزگە سالعىم كەلەدى. ونىڭ باستى مىندەتى – تۇراقتى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋدى قامتاماسىز ەتۋ جانە ەكونوميكانى سىرتقى جايسىز جاعدايلاردان قورعاۋ. ٴدال ٴقازىر ٴبىزدىڭ وسى قورىمىزدى قاجەتكە جاراتاتىن كەز كەلدى. قازاقستان وزگە ەلدەردىڭ قاتەلىكتەرىن قايتالاماي، ەكونوميكالىق ٴوسىم ٴۇشىن ىشكى قورىن بارىنشا ٴتيىمدى پايدالانۋى ٴتيىس»، – دەدى جولداۋىندا.
قازاقستان رەسپۋبليكاسى نەگىزىنەن شيكىزاتتى ەكسپورتقا شىعارادى. مۇنايدى ەكسپورتقا شىعارۋدىڭ ناتيجەسىندە ارنايى رەزەرۆ قالىپتاستى. ەلباسى «وسى جىلداردىڭ بارىندە شيكىزات ٴوندىرۋ مەن ودان تۇسكەن تابىستاردى ٴبىز وسى قورعا سالىپ كەلدىك. 10 ميلليارد دوللاردى ٴبىز 2007-2009 جىلدارداعى داعدارىسقا قارسى كۇرەسكە باعىتتادىق. قالعان اقشانى ىشىپ-جەپ جانە جۇمساپ قويعان جوقپىز، ساقتادىق جانە كوبەيتتىك. ٴقازىر ٴبىز وسى رەزەرۆتەردى پايدالانۋعا ٴتيىس بولاتىن كەزەڭ تۋىنداپ كەلەدى. بۇل قارجى قيىن ۋاقىتتاردى ەڭسەرىپ، ەكونوميكامىزدىڭ ٴوسىمىن ىنتالاندىرۋعا كومەكتەسەتىن بولادى. بۇل رەسۋرستار قىسقا مەرزىمدىك شارالارعا ارنالماعان. ولار ەكونوميكانى ٴارى قاراي قايتا قۇرىلىمداۋعا باعىتتالاتىن بولادى. ناقتى ايتقاندا، كولىكتىك، ەنەرگەتيكالىق، يندۋستريالىق جانە الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمداردى، شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋعا باعىتتالادى»، – دەپ قارجىنى قاي سالاعا قالاي جاراتامىز دەگەن سۇراقتارعا دا ناقتى جاۋاپ بەرىپ، نەگىزگى باعىتتى ايقىنداپ بەردى. ۇلتتىق قوردان ەكونوميكالىق ٴوسىم مەن جۇمىسپەن قامتۋدى قولداۋ ٴۇشىن، باستالعان جوبالار مەن اسا وتكىر ماسەلەلەردى شەشۋ ٴۇشىن بولىنگەن قارجىنىڭ ٴتيىستى باعىتتارى بويىنشا قالاي جۇمسالۋى قاجەت ەكەندىگىن ەگجەي-تەگجەيلى ٴتۇسىندىرىپ بەردى. «قازاقستان – ۇشقان قۇستىڭ قاناتى تالاتىن ۇلان-عايىر اۋماقتىڭ يeci. سوندىقتان، اتالعان جوسپار وراسان قاراجات پەن ەڭبەكتى، اسا اۋقىمدى جۇمىستى قاجەت ەتەدى»، – دەپ وسى تۇرعىدا مەملەكەتتىك ورگاندار مەن وبلىس اكىمدەرىنە ناقتى تاپسىرمالار بەردى.
ەلباسى نازارىنان ٴبىلىم بەرۋ سالاسى دا تىس قالعان جوق. الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمداردى دامىتۋ باعىتىنا توقتالا وتىرىپ، «ٴبىرىنشى كەزەكتە، بۇل – اپاتتى مەكتەپتەر مەن ٴۇش اۋىسىمدا وقىتۋ پروبلەمالارىن شەشۋ. بۇل – ٴبىزدىڭ سايلاۋالدى تۇعىرنامامىزدىڭ نەگىزگى ينديكاتورلارىنىڭ ٴبىرى. ٴۇشجىلدىق بيۋدجەتتە قاراستىرىلعان قارجى بۇل پروبلەمانى 2017 جىلعا دەيىن شەشۋگە مۇمكىندىك بەرمەيدى. سوندىقتان ۇكىمەتكە قوسىمشا 70 ميلليارد تەڭگە باعىتتاۋدى تاپسىرامىن»، – دەدى. اپاتتى جاعدايداعى جانە 3 اۋسىمدا وقىتاتىن مەكتەپتەر مەسەلەسى وسى ۋاقىتقا دەيىن ەلىمىزدە كۇرمەۋى شەشىلمەي كەلە جاتقان پروبلەمالاردىڭ ٴبىرى. جامبىل وبلىسىن عانا الاتىن بولساق، 450 مەكتەپتىڭ ٴ21-ى – اپاتتى جاعدايداعى مەكتەپتەر، ال ۇشەۋى – 3 اۋسىمدا وقىتاتىن مەكتەپتەر. ٴبىلىم جانە عىلىم ٴمينيسترىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىندە جۇرگەن كەزىمدە قازاقستان رەسپۋبليكاسى پارلامەنتى دەپۋتاتتارىنىڭ الدىندا ەسەپ بەرگەن كەزىمدە: «جىلدا جاڭا مەكتەپتەر سالىنىپ جاتىر، نەلىكتەن اپاتتى جاعدايداعى جانە 3 اۋسىمدا وقىتاتىن مەكتەپ سانى ازايمايدى»، – دەگەن ساۋالدى ٴجيى ەستيتىنمىن. بۇل تۇرعىدا ٴبىر ماسەلەنى ەسكەرۋ كەرەك، قازاقستانداعى كوپ مەكتەپ 80-جىلداردىڭ باسىندا نەمەسە ورتاسىندا سالىنعان. قازاقتا «تەمىر دە توزادى» دەگەن ٴسوز بار، ۋاقىت وتە كەلە بۇگىندە ول مەكتەپتەردىڭ دە توزىعى جەتكەن. ارينە، مۇنداي مەكتەر توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ سانيتارلىق نورمالارى مەن تالاپتارىنا ساي كەلمەيدى. اپاتتى جاعدايداعى مەكتەپ سانىنىڭ ازايماي تۇرعاندىعىنىڭ باستى سەبەبى دە سوندىقتان. ەلباسى جولداۋىندا بەرگەن ناقتى تاپسىرمالاردىڭ بۇل پروبلەمالاردى وڭتايلى شەشۋگە باعىت-باعدار بەرەتىن بولادى.
ەكىنشى بۇگىنگى تاڭعا دەيىن شەشىلمەي جاتقان ۇلكەن ماسەلە – مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردى بالاباقشامەن قامتاماسىز ەتۋ. «بالاباقشاداعى ورىندار تاپشىلىعىن تۇبەگەيلى قىسقارتۋ ٴۇشىن 3 جىل بويى قوسىمشا 20 ميلليارد تەڭگە باعىتتاۋدى تاپسىرامىن. اكىمدەر جەكە سەكتوردى تارتا وتىرىپ، بۇل جۇمىسپەن بارىنشا اينالىسۋى ٴتيىس»، – دەپ اتاپ ٴوتتى ن.نازاربايەۆ. قازىرگى ۋاقىتتا جامبىل وبلىسىندا بالالار باقشاسىنا ورنالاستىرىلعان بۇلدىرشىندەر تەك 70 پايىزدان اسىپ وتىر. وبلىستاعى 392 بالاباقشانىڭ تەك ٴ25-ى عانا (ياعني، 6 پايىزى) جەكەمەنشىك. سوندىقتان دا ەلباسى جاڭا بالالار باقشالارىن ىسكە قوسىپ، وعان جەكەمەنشىك سەكتوردى وسى سالاعا تارتۋعا قاتىستى ناقتى تاپسىرمالار بەردى. سەبەبى، مەملەكەتتىك تاپسىرىس تەك قانا مەملەكەتتىك ەمەس، سونداي-اق جەكەمەنشىك باقشالارعا دا بەرىلەدى. بۇل شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە ۇلكەن كومەك بەرەتىنى ٴسوزسىز.
ەل پرەزيدەنتى جولداۋىندا بەرگەن اۋقىمدى تاپسىرمالاردىڭ ٴبىرى قازاقستاندا شاعىن جانە ورتا بيزنەستى دامىتۋ ماسەلەسى. «شاعىن جانە ورتا بيزنەس پەن ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتى قولداۋ بويىنشا جۇمىستى جالعاستىرۋ قاجەت. بۇگىندە ۇلتتىق قوردان شوب-تى قولداۋعا جانە نەسيەلەۋگە باعىتتالعان 100 ميلليارد تەڭگە تولىقتاي يگەرىلدى. بۇل 4،5 مىڭ جۇمىس ورنىن قۇرۋعا مۇمكىندىك بەردى. بۇل قارجىعا سۇرانىس ۇسىنىستان 23 ميلليارد تەڭگەگە اسىپ ٴتۇستى. بيزنەستى 10 جىلعا بار-جوعى 6 پايىزبەن نەسيەلەۋدىڭ بۇرىن-سوڭدى بولماعان شارتى جاسالدى. مۇنداي شارتتار ٴبىزدىڭ ەلىمىزدە بۇعان دەيىن بولعان ەمەس. شوب-تى ەكونوميكالىق ٴوسىمنىڭ درايۆەرى رەتىندە دامىتۋ جانە ونىڭ ۇلەسىن 2050 جىلعا قاراي ٴىجو-نىڭ 50 پايىزىنا ۇلعايتۋ بويىنشا جۇمىستى جالعاستىرعان ٴجون. سوندىقتان شاعىن جانە ورتا بيزنەس ٴۇشىن 2015-2017 جىلدارى جالپى سوماسى 155 ميلليارد تەڭگە نەسيە جەلىلەرىن ادب، ەقدب، دۇنيەجۇزىلىك بانك ەسەبىنەن ٴتيىمدى پايدالانۋ قاجەت»، – دەدى. ەلباسىنىڭ تاپسىرماسى نەگىزىندە شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋ، دامىتۋ ماسەلەسىمەن كوپ شارالار جاسالىپ كەلە جاتقان. مىسالى، نەسيەلەۋ جانە 3-4 جىلدىڭ ىشىندە وبلىسىمىزدا ىسكە اسىرىلعان «بيزنەستىڭ جول كارتاسى-2020» باعدارلاماسى. بۇل بويىنشا جۇمىسىن جاڭادان باستاپ جاتقان كاسىپكەرلەرگە وبلىستىق بيۋدجەتتەن 3 ملن تەڭگە كولەمىندە گرانتتار ٴبولىنىپ، ولاردىڭ ٴوز ٴىسىن دامىتۋعا، قوسىمشا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا مۇمكىندىك بەرىلگەن. بيىلعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرىن ٴار ٴتۇرلى فيسكالدىق ورگاندار تاراپىنان تەكسەرۋدى توقتاتىپ، ماراتوريي جاريالانعان. ەلباسى جولداۋىنداعى بۇل باعىتتاعى بەرىلگەن تاپسىرمالاردىڭ بيزنەس سالاسىنىڭ وركەندەۋىنە تىڭ مۇمكىنشىلىكتەر بەرەتىنى ٴسوزسىز.
«ٴبىز جالپىۇلتتىق يدەيامىز - ماڭگىلىك ەلدى باستى باعدار ەتىپ، تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ دامۋ داڭعىلىن نۇرلى جولعا اينالدىردىق. قاجىرلى ەڭبەكتى قاجەت ەتەتىن، كەلەشەگى كەمەل نۇرلى جولدا بىرلىگىمىزدى بەكەمدەپ، ايانباي تەر توگۋىمىز كەرەك»، – دەپ ن.نازاربايەۆ اتاپ ٴوتتى جولداۋىندا. حالقىنىڭ بولاشاعى ٴۇشىن اسقان پايىمدىلىقپەن بەرىلگەن تاپسىرمالاردى جۇزەگە اسىرۋدا، ورىنداۋدا تارمۋ ۇجىمى بار كۇش-جىگەرىن سالادى.
ەلباسى ۇسىنعان «نۇرلى جول» جولداۋىن جۇمىلا جۇزەگە اسىرامىز!

ماحمەتعالي سارىبەكوۆ،
م.ح. دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى،
پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!