اقتوبە-استراحان تاسجولى جاڭا مۇمكىندىككە جول اشادى

استانا. 20 اقپان. baq.kz - ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا اۆتوموبيل جولدارىنىڭ قوسار ۇلەسى زور. «نۇرلى جول» مەملەكەتتىك باعدارلاماسى اياسىندا بيىل وبلىستا اقتوبە-استراحان تاسجولىنا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى باستالادى. اتالعان جولدىڭ وبلىس تەرريتورياسىنداعى بولىگى — 319 شاقىرىم. ىرگەلى قۇرىلىس جۇمىستارى 2019 جىلى اياقتالۋعا ٴتيىس. بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردىڭ بۇگىنگى كۇنى جاعدايى قانداي؟ وسى ماسەلەگە قاتىستى «قازاۆتوجول ۇلتتىق كومپانياسى» اكسيونەرلىك قوعامى وبلىستىق فيليالىنىڭ ديرەكتورى باعلان بايماعانبەتوۆپەن تىلدەسكەن ەدىك. 

— اقتوبە-استراحان تاسجولىنىڭ وبلىس اۋماعىنداعى بولىگىنە كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى قاشان باستالادى؟
— ەلباسىنىڭ «نۇرلى جول» باعدارلاماسىنا سايكەس اقتوبە-استراحان تاسجولى، سونىڭ ىشىندە اقتوبە قالاسىنان اتىراۋ ايماعى شەكاراسىنا دەيىنگى 319 شاقىرىمدىق اقتوبە-اتىراۋ تاسجولىنا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارى بيىل باستالادى. ٴقازىر بۇل باعىتتاعى جۇمىستاردا قوزعالىس بار. بىلتىر «قازاۆتوجول ۇلتتىق كومپانياسى» ورتالىعى تاراپىنان تەندەر وتكىزىلدى، ەندى 6 لوتقا بولىنگەن جوبا دايىندالىپ جاتىر. ٴبىرىنشى جانە ەكىنشى لوت قاندىاعاش قالاسىنا دەيىنگى ارالىقتى قامتيدى. ٴبىرىنشى لوتتى «ينجينيرينگ سەنتر استانا» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىگى، ەكىنشى لوتتى «قوستانايدورپروەكت» مەكەمەسى ۇتىپ الدى. ال قاندىاعاش قالاسىنان شەكاراعا، ياعني ساعىز تەرريتورياسىنا دەيىنگى قاشىقتىققا كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ٴۇشىن اقتوبەلىك «گازدورپروەكت» كومپانياسى جەڭىسكە جەتتى. بىلتىر ٴبىز قاراۋىلكەلدى ەلدى مەكەنىنەن كەنجالى وزەنىنە دەيىنگى 17 شاقىرىمدىق جول جوباسىن ازىرلەپ، ساراپتامادان وتكىزدىك. جولدىڭ بۇل بولىگىن جوندەۋدە الماتىلىق «يۆەتا سو» كومپانياسى تەندەردەن ۇتقان ەدى. بۇگىنگى كۇنى ٴبىز سول كومپانيامەن شارت جاساسىپ جاتىرمىز. اتالعان ارالىقتاعى جول جوندەۋ جۇمىستارى بيىل ساۋىردە باستالادى. قاراۋىلكەلدىدەن كەنجالى وزەنىنە دەيىنگى قاشىقتىقتاعى جول قۇرىلىسىنىڭ جالپى قۇنى — 4 ميلليارد 100 ميلليون تەڭگە. ازىرگە 17 شاقىرىمدىق اۋماققا 1 ميلليارد 200 ميلليون تەڭگە قاراستىرىلدى. بۇگىندە الماتىلىق كومپانيا جەرگىلىكتى كاسىپورىندارمەن تىعىز بايلانىستا جۇمىس جاساپ جاتىر. سەبەبى، ولار قۇرىلىسقا قاجەتتى قۇرال-جابدىقتاردىڭ بارلىعىن وزىمىزدەن الماق. بۇل جۇمىستار ٴبىر جىلدىڭ ىشىندە اياقتالۋى ٴتيىس. سونىمەن قاتار، قاندىاعاش قالاسىنان سوناۋ ساعىز بەكەتىنە دەيىنگى جول بولىگىنە كۇردەلى جوندەۋ وتكىزۋگە ٴقازىر تەندەرلىك دايىندىق جۇمىستارى باستالىپ كەتتى. ورتالىقتا تەندەرگە دەيىنگى الدىن الا بىلىكتىلىكتى راستاۋعا 47 كومپانيا قاتىسقان. سونىڭ ىشىنەن ىرىكتەلىپ، جان-جاقتى زەرتتەلگەن كومپانيالار تەندەرگە تۇسەدى. اقتوبە-استراحان تاسجولىنىڭ قاندىاعاش-ساعىز ارالىعى 4 لوتقا ٴبولىندى. بۇگىندە «گازدورپروەكت» مەكەمەسى 2 لوتتىڭ قۇجاتتارىن ساراپتاماعا تاپسىردى. ەگەر قۇجاتتار ساراپتامادان ٴساتتى وتسە، تەندەر جۇرگىزىلەدى. جولدىڭ بۇل بولىگىنە كۇردەلى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدى «يسلام»، «ازيات» بانكتەرى قارجىلاندىرادى. سونداي-اق، قىتايدىڭ «ەكسيم» بانكىنەن از پايىزبەن نەسيە الۋدىڭ جولدارى قاراستىرىلىپ وتىر. ەگەر بۇل ٴىس مۇقيات جۇرگىزىلىپ، ۋاقتىلى اياقتالسا، جول ٴوز قۇنىن از ۋاقىتتىڭ ىشىندە اقتاپ شىعار ەدى. سەبەبى، كەلەشەكتە بۇل جولدىڭ كوپ بولىگى جولاۋشىلارعا اقىلى تۇردە قىزمەت ەتپەك. اقتوبە-استراحان تاسجولىنىڭ قۇرىلىسى 2019 جىلعا دەيىن تولىق اياقتالۋى ٴتيىس.
— حالىقارالىق ماڭىزعا يە تاسجولدىڭ بويىندا سەرۆيستىك قىزمەتتەر اشۋ ٴۇشىن تالاپ قانداي بولماق؟
— جول بويىندا الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا مەيلىنشە كۇش سالامىز. تالاپقا ساي دەمالىس ورىندارى، جانارماي ستانسالارى، كولىك جوندەۋ بەكەتتەرى، وزگە دە سەرۆيستىك قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى سالىنباقشى. بۇگىنگى كۇنى اقتوبە-اتىراۋ باعىتىنداعى تاسجولدىڭ بويىندا ورنالاسقان ەلدى مەكەندەردىڭ تۇرعىندارىنا بۇل ىستە ٴتۇسىندىرۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلدى. ۇزىن جولدىڭ بويىندا كاسىپ اشىپ، ٴىس باستاۋعا نيەتتى جاندارعا مەيلىنشە قول ۇشىن بەرەمىز. ەگەر جول بويىندا سەرۆيستىك قىزمەتتەر كوپ بولسا، جولاۋشىلار قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە ۇلەس قوسار ەدى. ارينە، حالىقارالىق ماڭىزعا يە جول بويىندا دەمالىس ورىندارى ا، ۆ، س ساناتتارى بويىنشا سالىنۋعا ٴتيىس. سەبەبى، مۇنداي دەمالىس ورتالىقتارىنىڭ ماڭىندا ارنايى جانارماي ستانساسى مەن ٴقوناقۇيى، جولاۋشىلاردىڭ تاماقتانىپ، جۋىناتىن ورنى بولۋ كەرەك. تەحنيكانى جوندەۋ قىزمەتىنىڭ بولۋى دا باستى نازارعا الىنادى. ەگەر وسىنداي ورتالىقتار كوپتەپ بوي كوتەرسە، وندا جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلۋىنا جاعداي جاسالىپ، بيۋدجەتكە تۇسەتىن سالىق كولەمى دە ارتار ەدى.
اقتوبە-استراحان جولىنىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىگى زور. ۇزىن جولدىڭ بويىندا ۇلكەن كولىك قوزعالىسى بولادى. سوناۋ ورال تاۋىنان باستاپ، ورسك، اقتوبە قالاسى ارقىلى اتىراۋعا شىعاتىن، ار جاعىندا كاسپيي، يران جەرىنەن ٴوتىپ تۇركىمەنستان، رەسەي فەدەراسياسىنىڭ ەلدى مەكەندەرى ارقىلى استراحان، ۆولگوگرادقا تۋرا شىعاتىن جولدىڭ وبلىس ەكونوميكاسىن دامىتۋعا تيگىزەتىن اسەرى مول بولماق. بۇگىندە جولدىڭ جوقتىعىنان كوپ كولىك اتىراۋعا ورال قالاسى ارقىلى بارادى. بۇل قاشىقتىقتى 500 شاقىرىمعا دەيىن ۇزارتادى. ەگەر بۇل جولمەن تۋرا بارسا، اقتوبەدەن اتىراۋعا كولىك بەس ساعاتتا جەتىپ، ار جاعىنان رەسەيگە شىعۋعا مۇمكىندىك تۋادى.
— جول سالۋدا جولاۋشىلاردىڭ، ونىڭ ىشىندە جول بويىندا ورنالاسقان ەلدى مەكەن تۇرعىندارىنىڭ قاۋىپسىزدىگى باستى نازارعا الىنۋى شارت. جاڭا جوبادا جول اۋىل ىشىمەن وتە مە؟
— اقتوبە-استراحان تاسجولىنىڭ اقتوبە-قاندىاعاش ارالىعىنداعى 100 شاقىرىمىنا ٴتورت جولاقتى ٴبىرىنشى دارەجەلى جول سالىنادى. ونىڭ ىشىندە، بەستاماق اۋىلىنان وتكەنشە جول بويىنداعى ينفراقۇرىلىم قالالىق تاسىلمەن جۇرگىزىلەدى. بۇل وبلىس تۇرعىندارى ٴۇشىن ۇلكەن جاڭالىق بولماق. جول سالۋ بارىسىندا ەلەك وزەنىنىڭ ۇستىمەن — ەكى، تەمىرجولدىڭ بويىندا ەكى اسپالى كوپىر تۇسپەك. جولداعى كولىكتەردى العا، شۇبارقۇدىق، قاراۋىلكەلدى ەلدى مەكەندەرىنىڭ سىرتىمەن جۇرگىزۋگە جاعداي جاسايمىز. سەبەبى، بۇل ايماقتاردا باس جوسپارعا سايكەس جول بويىندا جەكە ۇيلەر كوپتەپ سالىنعان. سوندىقتان حالىقارالىق ماڭىزعا يە جولدىڭ اۋىل-ايماقتاردى سىرت اينالىپ وتكەنى دۇرىس. ال قالعان شاعىن كوپىرلەر كەڭەيتىلىپ، جولدىڭ دارەجەسىنە لايىقتاپ سالىنادى. ماسەلەن، كەنجالى، شيەلى، ساعىز وزەندەرى ۇستىندەگى كوپىرلەر بۇگىندە ٴۇشىنشى دارەجەدە تۇر. سوندىقتان بۇل جەردەگى كوپىرلەر كەڭەيتىلەدى.
— جول ساپاسى الەمدىك تالاپقا ساي كەلە مە؟
— اقتوبە-استراحان تاسجولىندا كولىك بەلاعاشىنىڭ سالماعى 13 تونناعا دەيىن ەسەپتەلگەن. بۇل — حالىقارالىق ستاندارتقا شەكتەلگەن كورسەتكىش. ٴقازىر جول بويىمەن ۆاگونعا تەتەلەس فۋرالار جۇرەدى. سوندىقتان قوزعالىس كوپ جۇرەتىن ايماقتارعا، ياعني تاۋلىگىنە 7 مىڭ كولىك وتەتىن جەرلەرگە ٴبىرىنشى دارەجەلى جول سالۋدى ويلاستىردىق. بۇل — اقتوبە-قاندىاعاش ارالىعى. ال ار جاعىندا كولىك قارقىنى باسەڭدەيدى. تاسجولدىڭ مۇنداي بولىگىنە ەكىنشى دارەجەلى جول سالىنادى. ارينە، ەكىنشى دارەجەلى جولدىڭ ٴوزىنىڭ قاراپايىم اسفالتتان ساپاسى ارتىقتاۋ بولادى. مۇنداي جولداردىڭ وزىندە كولىك بەلاعاشى 13 تونناعا دەيىنگى سالماقتى كوتەرەدى. جولعا قيىرشىق تاستى-ماستيكالىق اسفالت بەتون جامىلعىسى توسەلەدى. بۇل ٴتاسىل ٴبىرىنشى دارەجەلى جولعا پايدالانىلادى. ال كەيبىر ەلدى مەكەندەرگە، ماسەلەن، جولدىڭ بەستاماقتان وتەتىن تۇسىنا كەۋەكتى اسفالت بەتون جامىلعىسى قۇيىلادى. جول سالۋ ىسىندەگى جاڭا ٴادىس ٴتيىمدى ٴارى ناتيجەلى. بىرىنشىدەن، كوپ دىبىس شىعارمايدى، كولىك دوڭگەلەكتەرىنىڭ تايماۋىنا اسەرى مىقتى، ەكىنشىدەن، اسفالتتان سۋ وتپەيدى. جاڭا ٴادىس نەگىزىندە سالىنعان جول ساپاسى 15-20 جىلعا جارامدى كەلەدى. دەگەنمەن، جول ساپاسى بەتوننان تومەندەۋ بولادى. ويتكەنى اقتوبە تەرريتورياسىنا بەتوننان جول سالۋ قيىن. اقتوبەنىڭ اۋا رايى — شۇعىل كونتينەنتتى. بيىل قىستىڭ ٴوزى جاڭبىرلى بولدى. ەگەر وسىنداي كەزدە بەتوننىڭ ۇستىنە مۇز قاتسا، ونى تۇزبەن نەمەسە باسقا دا رەاگەنتتەرمەن كەتىرۋ مۇمكىن ەمەس. جولدى بەتوننان سالماۋىمىزدىڭ بىردەن-بىر سەبەبى — وسى. ٴبىز ٴبىرىنشى كەزەكتە جولاۋشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋىمىز كەرەك. ٴبىر ايتا كەتەرلىگى، جول قۇرىلىسىنا پايدالانىلاتىن قۇرال-جابدىقتاردىڭ 90 پايىزى — وتاندىق ونىمدەر. سونىڭ ىشىندە، نەگىزگى قۇرىلىس ماتەريالدارى — قيىرشىق تاس، توپىراق، قۇم، بەتون قۇرىلىمدارى، مۇرجا، قازىق پەن كوپىر ٴۇشىن اسپالى جابدىقتار سەكىلدى ماتەريالدار وزىمىزدەن شىعارىلادى.
— وڭتۇستىك اينالما جولدىڭ ىرگەلى جوباعا قاتىسى بولا ما؟
— بۇل جوبامىزدا بار. جوبادا اقتوبە قالاسىن اينالىپ وتەتىن ەكى اينالما جول بولۋى كەرەك. ونىڭ ٴبىرى — سولتۇستىك اينالما جول، ٴقازىر ىسكە قوسىلدى. حرومتاۋ قالاسىنان باعىت العان كولىكتىڭ قىزىلجار ەلدى مەكەنىنىڭ سىرتىمەن مارتوككە، ودان ورىنبورعا تۋرا شىعۋىنا جاعداي جاسالدى. سەبەبى، جوبادا 2020 جىلدارى «باتىس ەۋروپا-باتىس قىتاي» ترانزيتتىك دالىزىمەن تاۋلىگىنە 20 مىڭ كولىك ٴوتۋى كەرەك. سوندىقتان ٴبىز بۇل ماسەلەنى «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ وكىلدەرى الدىندا كوتەرىپ، ٴىس جۇزەگە اسىرىلعان ەدى. ازىرگە، بۇل جولدىڭ بويىندا ينفراقۇرىلىمدىق جوبالار ىسكە اسىرىلماي تۇر. ەگەر جانارماي بەكەتتەرى سالىنسا، كولىكتەر قالاعا كىرمەي-اق، تۋرا كەتكەن بولار ەدى. ارينە، بۇل —كاسىپكەرلەردىڭ نازارىنا ايتىلعان پىكىر. ەكىنشىسى — وڭتۇستىك اينالما جول. بۇل — حرومتاۋدان قالاعا كىرەبەرىس تۇستاعى اينالما جولدان باستاپ زارەچنىي-2 ەلدى مەكەنى ارقىلى ەلەك وزەنى ۇستىنەن تۇسەتىن كوپىرمەن كۋرسانتتار تاسجولىنا شىعىپ، اقتوبە-اتىراۋ جولىنا قوسىلاتىن تۇس. ٴقازىر 41-رازەزدەگى قۇس فابريكاسى ماڭىندا اسپالى كوپىر بار. كولىك قوزعالىسىن سول كوپىر ارقىلى جاڭاقونىس ەلدى مەكەنىنىڭ سىرتىمەن، وبلىستىق اۋرۋحانا تۇسىنداعى اينالما جولعا قوسىپ، تۋرا شىعارۋدىڭ مۇمكىندىگىن قاراستىرامىز.
وڭتۇستىك اينالما جولدىڭ اراقاشىقتىعى — 37 شاقىرىم. بۇگىندە ىرگەلى قۇرىلىستىڭ ٴبىرىنشى بولىگىنە قالا تاراپىنان قۇرىلىس جۇمىستارى باستالدى. ەكىنشى بولىگىن، ياعني حرومتاۋدان قالاعا كىرەبەرىس تۇستان كۋرسانتتار تاسجولىنا دەيىنگى ارالىقتى ٴبىز نازارعا الىپ وتىرمىز. قۇجاتتار ازىرلەنسە، «نۇرلى جول» باعدارلاماسى ارقىلى جوباعا كىرگىزبەكپىز. ٴقازىر قوزعالىس بۇرىنعىداي ەمەس، كۇننەن-كۇنگە ارتىپ كەلەدى. اقتوبە لوگيستيكالىق تيىمدىلىگى جوعارى ٴوڭىر بولعاسىن، بارلىق اۋىر جۇك كولىكتەرى وبلىس تەرريتورياسىمەن وتەدى.
— ٴسوزىڭىزدىڭ اراسىندا اقىلى جول تۋراسىندا ايتتىڭىز…
— بيىل وبلىس بويىنشا جوباعا قوبدا، مارتوك باعىتىنداعى، سونداي-اق جاڭادان سالىناتىن اقتوبە-استراحان تاسجولىنا اقىلى جەرلەردى كىرگىزەمىز. بيىل جالپى ەل اۋماعىندا 841 شاقىرىمدىق ارالىققا اقىلى جول ەنگىزىلگەلى جاتىر. ٴبىرىنشى جوبا، ياعني استانا-بۋراباي ارالىعىندا 230 شاقىرىمدىق اقىلى جول بار. سونىڭ وزىنەن جىل سايىن بيۋدجەتكە 1 ميلليارد 300 ميلليون تەڭگە ٴتۇسىپ وتىر. بۇل قاراجات جولدى جوندەۋ، كۇتۋ، ارنايى تەحنيكا الىپ، تازالاۋ جۇمىستارىنا جۇمسالادى. كەلەر جىلدان باستاپ وبلىس اۋماعىندا جاڭادان سالىنعان ۋچاسكەلەردە اقىلى جول بولادى. بۇل — جولدى كۇتىپ، ۇستاۋدا ٴتيىمدى ٴىس. 

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!