«ەكشن كوپ بولادى». رەجيسسەرلەر «قازاق حاندىعى» تەلەحيكاياسىنىڭ ٴتۇسىرىلىمى تۋرالى ايتتى

«قازاق حاندىعى. التىن تاق» اتتى اۋقىمدى جوباسى ەكىنشى ماۋسىمىنىڭ تۇسىرىلىمدەرى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى، تۇلكىباس اۋدانىندا ٴجۇرىپ جاتىر. بۇل اۋقىمدى تاريحي جوبانىڭ اۆتورى – قر پرەزيدەنتى ن. ٴا. نازاربايەۆ. كوپ سەريالى ٴفيلمدى قر مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا «centaurus rustem abdrashev production» ٴجشس-نىڭ قاتىسۋىمەن شاكەن ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى تۇسىرۋدە، دەپ حابارلايدى baq.kz اقپارات اگەنتتىگى.

تاريحي كينونىڭ تۇسىرىلىمدەرى الماتى وبلىسىندا مامىردىڭ باسىندا باستالعان. كەيىنىرەك ٴتۇسىرىلىم توبى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا ورنالاسقان «ەلتاي» اۋىلى ماڭىنداعى «ٴيىر سۋ» جايلاۋىنا اۋىسقان. ٴدال وسى جەردە ٴتۇسىرىلىم توبى رەجيسسەر رۇستەم ابدىراشەۆتىڭ باستاۋىمەن كەرەي مەن جانىبەك حانداردىڭ تۇراعىن – تورەلەردىڭ اۋىلىن جاساپ شىققان. شايباندار مەن قازاق حاندىعىنىڭ ۇلكەن ۇرىس ساحناسى دا وسىندا تۇسىرىلىگەن.

«ەكىنشى ماۋسىمنىڭ اتى ايتىپ تۇرعانداي «قازاق حاندىعى. التىن تاق». قازاق حاندىعىنداعى ەڭ ٴبىر كۇردەلى كەزەڭدەردىڭ ٴبىرى. جانىبەك پەن كەرەيدىڭ ٴابىلقايىر شايباني ۇرپاقتارىمەن قازاق حاندىعىنىڭ سىعاناقتاعى تاعى ٴۇشىن تاق تالاسى. بۇل ماۋسىمدا تاقتى، اق وردانىڭ استاناسى سىعاناقتى قايتارۋ سىندى ماڭىزدى وقيعالاردىڭ اينالاسىندا ٴوربيدى. ٴبىرىنشى ماۋسىممەن سالىستىرعاندا بۇل ارينە الدەقايدا قىزىعىراق، ديناميكاسى جاعىنان جىلدام. ەكشن كوپ بولادى. كورەرمەنگە قىزىقتى بولادى دەگەن ويدامىن. سسەناريي تاريحي نەگىزدە جازىلدى. ٴبىراق جاستارعا قىزىق بولسىن دەپ كوپتەگەن سول زاماننىڭ وقيعالارىن قايتادان تىرىلتۋگە تىرىستىق. ماتەريال ٴقازىر ٴتۇسىرىلىپ جاتىر. مىناۋ جازعى ماۋسىمنىڭ ٴتۇسىرىلىمى. كوكتەمدە باستادىق. بۇيىرتسا، تۇركىستانعا بارىپ، سوڭعى، نەگىزگى ەپيزودتاردى تۇسىرەمىز. وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ بيلىك وكىلدەرىنە العىسىمىز شەكسىز. بىزگە بارىنشا قولداۋ كورسەتىپ، ٴتۇسىرىلىم الاڭىنا قاجەتتى دۇنيەلەرمەن قامتاماسىز ەتىپ وتىر، - دەدى رۇستەم ابدراشەۆ.

ەكىنشى ماۋسىمداعى وقيعا جەلىسى 1470 پەن 1485 جىلدار ارالىعىندا ٴوربىپ، جانىبەك حاننىڭ قايتىس بولۋىمەن اياقتالادى. رەجيسسەردىڭ ايتۋىنشا، نەگىزگى اكتەرلىك قۇرامعا ەكىنشى پلانداعى 5-6 كەيىپكەر قوسىلعان.

«ەسەنبەرليننىڭ كىتابى ٴبىز ٴتۇسىرىپ جاتقان كەزەڭمەن اياقتالادى. فينالدا جانىبەك قايتىس بولىپ، تاققا بۇرىندىق وتىرادى. مىنە ٴدال وسى جەرگە دەيىن جەتكىزبەكپىز. ٴبىرىنشى ماۋسىم نەگىزىنەن الماتى وبلىسىندا تۇسىرىلگەن بولاتىن. ال ەكىنشى ماۋسىمدى وڭتۇستىك قازاقستاندا تۇسىرەيىك دەپ شەشتىك. وبلىستىڭ باسشىلىعىمەن تەز ٴتۇسىنىسىپ كەتتىك، ولاردىڭ تاراپىنان قولداۋ الدىق. تاريحي فيلمدەردى ٴتۇسىرۋ بارىسىندا ەڭ باستىسى 360 گرادۋس بۇگىنگى ادامزاتتىڭ ىس-ارەكەتىنىڭ بەلگىلەرى بولماۋى ٴتيىس. ٴبىز ىزدەگەن لوكاسيانى وسى جەردەن تاپتىق. جالپى تاريح بويىنشا ۇرىستار وسى ماڭداردا ورىن العان. قازاق حاندىعىنىڭ نەگىزى قاراتاۋ بوكتەرىندە قالاندى. بىلتىر قىستا ٴبىز وسى كيىز ۇيلەر مەن شاتىرلاردى «ٴقازاقفيلمنىڭ» تەرريتورياسىنا تۇرعىزىپ، مونولوگتار مەن ديالوگتاردى ٴتۇسىرىپ قويعانبىز. تۇلكىباستا تەك كوپشىلىك ساحنالاردى، ياعني اۋىل كورىنىسىن، كەلۋ، كەتۋ، كيىز ۇيگە كىرۋ، ۇرىس ساحنالارى مەن جەكپە-جەكتەر بارلىعىن وسىندا ٴتۇسىرىپ جاتىرمىز» - دەدى باس پروديۋسەر ارمان اسەنوۆ.

پروديۋسەردىڭ ايتۋىنشا، بۇگىنگى تاڭدا 10 سەريالى ٴفيلمنىڭ 8 سەرياسى تۇسىرىلگەن. سونىمەن قاتار، تۇسىرىلىمدەر قازاقستاننىڭ تاريحي قالالارى – تۇركىستان مەن تارازدا دا جۇرەدى. اتالعان قالالاردا ماڭىزدى ساحنالاردى قوياتىن بولادى. سەريالدىڭ سوڭعى ٴتۇسىرىلىم جۇمىستارى «ٴقازاقفيلمنىڭ» پاۆيلوندارىندا وتەدى.

«مۇندا ٴالى ٴبىر اپتاداي تۇسىرەمىز. سوسىن تۇركىستانعا كوشەمىز. وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، تۇركىستان كۇللى تۇركىنىڭ ورتالىعى. بۇنداي اسا اۋقىمدى تاريحي پولوتنودا تاريحي ارحيتەكتۋرالىق ٴانسامبلدى كورسەتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيمىن. جانىبەكتى حان كوتەرۋ سالتاناتىن تۇركىستاننىڭ ماڭىندا تۇسىرەمىز دەپ جوسپارلاپ وتىرمىز. ٴدال وسى تۇركىستان ٴبىز ٴتۇسىرىپ جاتقان تاريحي كەزەڭدەردىڭ شىنايى كۋاگەرى. وكىنىشكە قاراي، قازاق كينەماتوگرافىندا شاكەن ايمانوۆ تۇسىرگەن «الدار كوسەدەن» باسقا ەشقانداي فيلمدە تۇركىستان قالاسى كورسەتىلمەگەن ەكەن. تۇركىستاننان سوڭ تارازداعى قاراحان مەن ايشا ٴبيبى كەسەنەسىن دە تۇسىرەمىز» - دەپ قوستى باس پروديۋسەر.

ٴتۇسىرىلىم الاڭىندا رەكۆيزيتورلار، دەكوراتورلار، رەستوۆراتورلار جانە قارۋ-جاراق جاساۋشىلاردان تۇراتىن سۋرەتشىلەر دەپارتامەنتى xv عاسىردىڭ اۋىلىن تۇرعىزعان.تۇسىرىلىمدەر ٴۇشىن وتىزدان استام قىرعىزدىڭ جانە جەرگىلىكتى كيىز ۇيلەرىن جالعا العان. كوپتەگەن تۋلار، اسكەري شاتىرلار، كوپ مولشەردە ٴۇي مەن دالاعا قاجەتتى جابدىقتار، قۇرال-سايماندار جاسالعان. ال باس كەيىپكەرلەردىڭ ات ساۋىتى قىتايدا تىگىلگەن.

«ەكىنشى ماۋسىمدا نەگىزىنەن ٴبىرىنشى ماۋسىمنىڭ رەكۆيزيتىن قولداندىق. الايدا، كوبىن قايتا جاساپ شىعۋعا، جاڭارتۋعا تۋرا كەلدى. ويتكەنى جارامسىز بولىپ قالعان. رەكۆيزيت قولايسىز اۋا رايىنان جاراماي قالادى. ال تاريحي فيلمدەردىڭ بارلىعى دەرلىك اشىق كەڭىستىكتە تۇسىرىلەدى. ەكىنشى ماۋسىمدا ٴبىز شاتىرلارعا دەن قويدىق. ولار كادردا ادەمى كورىنىس بەرەدى. بارلىق رەكۆيزيت تاريحي دەرەكتەرگە ساي الماتىدا جاسالدى. ٴبىرىنشى ماۋسىمدا كوپشىلىك ساحنالار ٴۇشىن قىلىشتاردى پلاستيكتەن جاسادىق. ويتكەنى ونداعى ادامدار قىلىشتاسۋ ونەرىن مەڭگەرمەگەندىكتەن جاراقاتتانىپ قالۋلارى مۇمكىن. قىلىشتاردىڭ 50%-ىن قايتا جاساپ شىعۋعا تۋرا كەلدى. ٴار باس كەيىپكەردىڭ اسكەري رەكۆيزيتىن تۇگەل قايتا قالپىنا كەلتىردىك. ات ساۋىتتارىنىڭ ەسكيزدەرىن جانە جىلقىنىڭ مولشەرىن ٴوزىمىز سىزىپ، قىتايدا تىكتىردىك» - دەدى قويۋشى-سۋرەتشىلەردىڭ ٴبىرى مۇرات كاريپوۆ.

«قازاق حاندىعى. التىن تاق» جوباسىنىڭ ەكىنشى ماۋسىمى ٴۇشىن كوستيۋمدەر بويىنشا اۋقىمدى جۇمىس جاسالدى» دەيدى كوستيۋم جونىندەگى سۋرەتشى اجار اۋباكىروۆا. كوپشىلىك ساحناسىنداعى، ەپيزودتاعى جانە باستى رولدەگى كەيىپكەرلەرگە بىرنەشە كومپلەكت اسكەري كوستيۋمدەر مەن اياق كيىمدەر تىگىلگەن. بارلىق كيىمدەر الماتىدا جاسالعان.

«كوستيۋمدەردى شەتەلدەن الامىز دەپ ادەيى ەشقايدا بارعان جوقپىز. ماتالاردى دا الماتىنىڭ بازارلارىنان تاپتىق. بىلعارىنى اسكەري كوستيۋمدەردىڭ نەگىزى رەتىندە پايدالاندىق. كوپشىلىك ساحنانىڭ اسكەري كوستيۋمدەرىن بىرنەشە توپقا بولدىك. ولار: تيمۋريدتەر، شايباندار، قازاقتار جانە نوعايلار. قازاق جاۋىنگەرىنىڭ كوستيۋمى قالىڭداۋ، ساۋىت-سايمانى، بەلبەۋى، بىلعارى پلاششى ەگجەي-تەگجەيلى جاسالعان. تولىققاندى وبراز شىقتى. ٴبارىن دە وتاندىق مەردىگەرلەر جاساپ شىققان. كوستيۋمدەر ٴتۇس گامماسى بويىنشا دا ەرەكشەلەنەدى. قازاقتاردىڭ كوستيۋمدەرى قوڭىر، ال نوعايلار مەن شايبانداردىكى سۇر ٴتۇستى. بارلىق كوستيۋمدەردى جاساۋ بارىسىندا تاريحي شىندىقتاندان الشاق كەتپەۋگە تىرىستىق»، - دەدى اجار اۋباكىروۆا.

جوبا بارىسىندا 200-دەن استام وتاندىق كينەماتوگرافتىڭ بىلىكتى ماماندارى جۇمىس جاساپ جاتىر. ٴفيلمنىڭ سسەنارييىن سماعۇل ەلۋباي، تيمۋر جاقسىلىقوۆ، رۇستەم ابدىراشەۆ ٴىلياس ەسەنبەرليننىڭ «الماس قىلىش» رومانىنىڭ نەگىزىندە جازىپ شىققان.

سەريالدىڭ تۇساۋكەسەرى بيىل جەلتوقسان ايىنا جوسپارلانعان.

ٴفيلمنىڭ رەجيسسەرى – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، كينورەجيسسەر، سسەناريست جانە سۋرەتشى رۇستەم ٴابدىراشوۆ. ول«قۇراق كورپە»، «قالادان كەلگەن قىز»، «ستالينگە سىيلىق»، ەلباسى جولى كينوەپوپەياسىنىڭ: «بالالىق شاعىمنىڭ اسپانى»، «وت-وزەن»، «تەمىرتاۋ»، «تىعىرىقتان جول تاپقان» اتتى كينوتۋىندىلارىنىڭ اۆتورى.

باستى رولدە: قايرات كەمالوۆ، ەركەبۇلان دايىروۆ، دوسحان جولجاقسىنوۆ، يىسبەك ٴابىلماجينوۆ، ايان وتەپبەرگەن، مەيىرعات امانگەلدين، نيازبەك شايسۇلتانوۆ، بەكبولات تىلەۋحان، ارمان قوجا، شۇعىلا ساپارعالي، مادينا ەسمانوۆا، عازيزا تىلەۋباي، قارلىعاش مۇحامەدجانوۆا، ىڭكار ٴابدىراش، فاريزا ەسكەرمەسوۆا، اشىلەر سۇلەيمەنوۆ جانە باسقالار.

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!