جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جاڭا ستراتەگياسى نەگە وتە وزەكتى بولىپ تۇر؟

جولداۋدى تىكەلەي ەفيردەن تىڭداعان كەز كەلگەن ادام ەلباسى ٴوزىن-وزى ەڭبەكپەن قامتىپ وتىرعان تۇرعىندار جايلى ايتقانىن قۋانا قول سوعىپ، قاناعاتتانا قابىلداعانى ٴسوزسىز. ٴتىپتى پرەزيدەنتىمىز ولاردى ٴبىزدىڭ ەكونوميكامىزدىڭ زور كادرلار رەزەرۆى دەپ باعالادى. ەلىمىزدە وتكەن جىلى رەسمي تىركەلگەن جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى 5،5 پايىز بولعانىمەن، مەملەكەت تۇرعىندارىنىڭ تەڭ جارتىسىنا جۋىعى اۋىلدىق جەرلەردە تۇراتىنىن ەسكەرسەك، ەلباسى سول ازاماتتاردىڭ 30 پايىزدان استامى ٴوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتۋشىلار دەدى. بۇل از سان ەمەس ەكەنىن ٴ50-دىڭ 30 پايىزى ٴ100-دىڭ 15 پايىزىنا تەڭ بولاتىنىن ەسەپتەي الاتىن مەكتەپ وقۋشىسى دا تۇسىنەدى. ال ٴوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتيتىن تۇرعىنداردىڭ زەينەتاقى قورىنا جانە باسقا دا مىندەتتى الەۋمەتتىك تولەمدەر جيناقتايتىن ۇيىمدارعا ٴبىر تەڭگە دە وتكىزبەيتىنىن نازارعا الساق، بۇل جالپى ەل تۇرعىندارىنىڭ 15 پايىزدايى الەۋمەتتىك تۇرعىدان قورعالماعانىن كورسەتەدى. قازاقستانداعى قالا تۇرعىندارىنىڭ دا بەلگىلى ٴبىر بولەگى ٴوزىن-وزى جۇمىسپەن قامتيتىن توپقا جاتاتىنى انىق. ەگەر ونى دا انىقتاپ، العاشقى قوسىلعىشقا قوسساق، وندا بۇكىل ەل كولەمىندەگى الەۋمەتتىك تۇرعىدان ٴالسىز قورعالعان ازاماتتاردىڭ انىق قوسىندىسى شىعادى. وعان رەسمي تىركەلگەن جۇمىسسىزدار سانىن قوسىڭىز! ٴبىر قىزىعى، بۇل - جۇمىسسىزدىق دەڭگەيى جونىندە قوعامدىق ۇيىمدار ايتىپ وتىرعان مولشەرمەن تۇپ-تۋرا دەرلىكتەي سايكەس كەلەدى. وسىعان بايلانىستى "قۇزىرلى ۇيىمدار بەرەتىن مالىمەتتەر كوپ جاعدايدا ناقتى ٴومىر شىندىعىن كورسەتە بەرمەيدى ەكەن-اۋ" دەگەن وي تۋادى. نەگىزىندە جاعداي اشىق جانە ناقتى انىقتالماعان جەردە ماسەلەنى دۇرىس شەشۋ مۇمكىن ەمەس. وسى ماسەلەلەر توڭىرەگىندە ٴبىز، ٴبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى ەكونوميكا ينستيتۋتىنىڭ ٴبىر توپ عالىمدارىنىڭ پىكىرلەرىن تىڭداعان ەدىك.نايليا نۇرلانوۆا، ەكونوميكا ينستيتۋتى ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى: - ەلباسىمىز بيىلعى جولداۋىندا الەۋمەتتىك سالانى جاڭعىرتۋ ماسەلەلەرىنە كەزدەيسوق ەرەكشە نازار اۋدارىپ وتىرعان جوق. داعدارىستى تابىستى ەڭسەرگەن رەسپۋبليكامىزدا ەكونوميكالىق كورسەتكىشتەردىڭ ٴوسۋى قامتاماسىز ەتىلدى. ەندى الەۋمەتتىك سالانى دامىتىپ، حالىقتىڭ ٴومىر ٴسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ ارقىلى داعدارىستىق توقىراۋلاردىڭ وسى الەۋمەتتىك ۇدەرىستەرگە ٴوتىپ كەتۋىنىڭ الدىن الۋ اسا ماڭىزدى. تەك الەۋمەتتىك تۇراقتىلىق جاعدايىندا عانا قوعامدا يننوۆاسيالىق يندۋستريالاندىرۋ مەن ادام كاپيتالىنا نەگىزدەلگەن تۇراقتى، تەپە-تەڭ جانە ۇزاق مەرزىمدى ەكونوميكالىق ٴوسىمدى قامتاماسىز ەتۋگە بولادى. جولداۋداعى تاعى ٴبىر ماڭىزدى نارسە - يندۋستريالاندىرۋ ارقىلى وڭىرلىك دامۋدىڭ جاڭا پاراديگماسىن قالىپتاستىرۋ ماسەلەسى. وسى تۇرعىدان، قۇرىلاتىن نىسانداردىڭ ورنىن دۇرىس تاڭداپ، ولاردى ەڭ جۇمىلعىش ەڭبەك جانە ماتەريالدىق، سونداي-اق تابيعي رەسۋرستارمەن قامتاماسىز ەتەتىندەي دارەجەدە عىلىمي تۇرعىدان نەگىزدەۋدىڭ ماڭىزى وراسان زور. سول سەبەپتى دە مەملەكەت باسشىسى وڭىرلەردى دامىتۋ باعدارلاماسىن جاساۋدى تاپسىردى. ول عالىمداردىڭ قاتىسۋىنسىز مۇمكىن ەمەس. بۇل تۇستا ٴبىز كومەكە ٴاردايىم دايىنبىز. نۇرساۋلە بىرىمبەتوۆا، وڭىرلىك دامۋ ورتالىعىنىڭ جەتەكشىسى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى: - ەلباسىمىزدىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىندا ەڭبەك ونىمدىلىگىن 2014 جىلعا 2 ەسە، 2020 جىلعا قاراي 4 ەسەگە ارتتىرۋ تاپسىرماسى ٴوز كاسىبىن اشۋعا شاعىن نەسيەلەردى پايدالانۋ ارقىلى اۋىلدىق جەرلەردەگى كاسىپكەرلىكتى بەلسەندى دامىتۋعا نەگىزدەلگەن. وسىعان بايلانىستى جەرگىلىكتى بيلىك ۇيىمدارى اۋىلدى يندۋستريالاندىرۋ ٴىسىن بايسالدى جۇرگىزۋلەرى ٴتيىس. ٴبىز عالىمدار ونى تابىستى جۇرگىزۋ ٴۇشىن ەلىمىزدى يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسى سياقتى اۋىل شارۋاشىلىعىن كووپەراسيالاۋ مەن يندۋستريالاندىرۋ جوسپارىن جاساپ، جۇزەگە اسىرۋ قاجەت دەپ سانايمىز. وسى كۇنگە دەيىن اۋىلدىق جەرلەردىڭ ماسەلەسى شەشىلمەي جاتقاندىعى مەملەكەتتىك باعدارلامالاردىڭ جوقتىعىنان ەمەس، ولاردى جۇزەگە اسىرۋ مەن قارجى رەسۋرستارىن پايدالانۋدى دۇرىس جۇرگىزبەۋدىڭ سالدارىنان بولىپ وتىر. مىندەتتى تۇردە جانە ٴبىر ۋاقىتتا بارلىق اۋىلدىق تاۋاروندىرۋشىلەردى كووپەراسيالايتىن اۋىلدىق جەرلەردى يندۋستريالاندىرۋ باعدارلاماسىن قابىلداۋ - اگرارلىق سالانى تەحنولوگيالىق، ەكونوميكالىق جانە ۇيىمدىق تۇرعىدان ونەركاسىپتەگى دەڭگەيگە دەيىن كوتەرىپ، باسقا سالالارمەن بىرگە ونىڭ ەلىمىزدىڭ ەكونوميكالىق جۇيەسىندەگى نۇسقاۋلىقتارىنىڭ پايدا بولۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. اۋىل شارۋاشىلىعىن كووپەراسيالاۋ مەن يندۋستريالاندىرۋدى ٴبىر مەزگىلدە ۇشتاستىرا جۇرگىزۋ، اوك-تى قالپىنا كەلتىرىپ، ودان ٴارى دامىتۋعا، حالىقتى ەڭبەكپەن قامتاماسىز ەتۋگە جانە ەلباسىمىز بۇرىن ايتقانداي، وڭدەۋ وندىرىسىندەگى جۇمىسشىلار مەن مامانداردىڭ قالادان اۋىلعا كەلۋىنە مۇمكىندىك جاراتادى. بۇل ٴوز كەزەگىندە قالا تۇرعىندارىنىڭ ازايۋى ارقىلى ونداعى جۇمىسسىزدىق ماسەلەسىن جۇمسارتىپ، كۇردەلى جاعدايدى جاقسارتادى. ٴمارزيا مەلدەحانوۆا، ەڭبەك جانە ادام كاپيتالىن دامىتۋ ٴبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى: - مەملەكەت باسشىسى مۇلدە جاڭا قاعيداتتى جۇمىسپەن قامتۋ ستراتەگياسىن جاساۋدى مىندەتتەپ وتىر. سوندىقتان بۇل ماسەلەدە قازاقستاندىق ەڭبەك نارىعىنداعى جۇمىسسىزدار قاتارىن تۇراقتى تۇردە ازايتىپ بارۋ جانە رەسمي تىركەلەتىن جۇمىسسىزدار سانىن جەدەل ازايتۋ ەسەبىنەن ونىمەن سالىستىرعاندا، جالپى جۇمىسسىزدار سانىنىڭ ارتۋى سياقتى ەرەكشەلىكتەرگە باسا نازار اۋدارۋ كەرەك. سونداي-اق ٴبىلىمدى ازاماتتار اراسىنداعى جوعارى جۇمىسسىزدىق جاعدايىنا كوڭىل بولمەسە بولمايدى. مىسالى جوعارى، ورتا جانە باستاۋىش بەيىندىك ٴبىلىمى بار ەرلەر اراسىنداعى جۇمىسسىزدىق 34،6 پايىزدى قۇراسا، ايەلدەر اراسىنداعى بۇل كورسەتكىش ودان دا جوعارى بولىپ، 37،6 پايىز بولىپ وتىر. ال سوڭعى بەس جىلدا ەكى ەسە تومەندەگەنىنە قاراماستان، ۇزاقمەرزىمدى جۇمىسسىزدىق جالپى جۇمىسسىزدىقتىڭ ٴالى دە ۇشتەن ٴبىر بولىگىن قۇرايدى. سونىمەن بىرگە ول كوپتەگەن ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋىن قيىنداتادى. ەڭبەك نارىعىنداعى جۇمىسسىزدىقتىڭ تومەندەۋى جاعدايىندا رەسمي تىركەلەتىن جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىنىڭ وتە جەدەل تومەندەۋى بۇل سالاداعى مەملەكەتتىك رەتتەۋدىڭ تارىلىپ بارا جاتقانىن، بولىپ جاتقان ۇدەرىستەردىڭ ستيحيالى جانە جابىق سيپاتىنىڭ كۇشەيىپ بارا جاتقانىن كورسەتەدى. رازيا جالەلوۆا، ەكونوميكانى باسقارۋ ماسەلەلەرى ٴبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى: - ەلباسىنىڭ بيىلعى جولداۋىن جۋىردا وتكەن داۆوس فورۋمىمەن سالىستىرا تالقىلاعان ٴجون. ٴقازىر الەمدىك قاۋىمداستىقتى ازىق-تۇلىك پەن جانارماي باعاسىنىڭ قىمباتتاۋى، تازا اۋىز سۋدىڭ جەتىسپەۋشىلىگى مەن جەمقورلىق، مەلەكەتتىك باسقارۋدى جاقسارتۋ ماسەلەلەرى الاڭداتىپ وتىر. وسى دەف-تىڭ نەگىزىن قالاۋشى كلاۋس شۆاب داعدارىستىڭ الەۋمەتتىك سالاعا وتۋىنە جول بەرمەۋ قاجەتتىگىن ايتتى. جولداۋدا حالىقتىڭ ٴال-اۋقاتى، الەۋمەتتىك دامۋعا قاتىستى نەگىزگى جايتتار ايتىلادى. سونىمەن بىرگە ولاردىڭ ٴبارى تاۋەلسىزدىك تۇسىنداعى بۇكىل 20 جىل بويى جۇزەگە اسىرىلىپ كەلە جاتقان دۇنيەلەردەي اسەردە بولاسىڭ. بۇل جاعداي مۇمكىن كوپتەگەن نارسەلەردىڭ شەشىلمەگەندىگىنەن ەمەس، ەڭ الدىمەن مەملەكەتتىك باسقارۋ دەڭگەيىندە تۇراقتى كوڭىل ٴبولۋدى قاجەت ەتەتىن وزەكتى ماسەلەلەر نازاردان تىس قالىپ جاتقاندىعىندا شىعار، بالكىم. سوندىقتان بۇگىنگى كۇنى بەلگىلەنگەن شارالاردىڭ ورىندالۋىن قاداعالاۋ تىكەلەي مىندەتى سانالاتىن مەملەكەتتىك باسقارۋ ماسەلەلەرى وتە وزەكتى بولىپ تۇر. مەملەكەتتىك باسقارۋدى جاڭعىرتۋ مەن جەتىلدىرۋ تەك شەشىمدەر قابىلداۋدى عانا ەمەس، بەلگىلەنگەن مىندەتتەردىڭ ورىندالۋىن باقىلاپ وتىرۋدى دا قاتاڭ ەسكەرۋى ٴتيىس. اتقارۋ ٴتارتىبى الىنعان اسۋلاردى ەسكەرە وتىرىپ، وزگەرىستەردىڭ ٴالسىز جانە مىقتى تۇستارىن، ورىن الۋى مۇمكىن تاۋەكەلدەر مەن قاتەرلەردى انىقتاۋ بويىنشا مونيتورينگ جانە باعالاۋ جۇرگىزۋدى تالاپ ەتەدى. ۇلتتىق جۇيە مەن ونىڭ ۇيىمداستىرۋ قۇرىلىمى - مەملەكەتتىك باسقارۋ وسىنىڭ ٴبارىن قامتىپ، وق بويى وزىق ٴجۇرۋى قاجەت. ٴتۇيىن مىنە، عالىمداردىڭ پىكىرى وسىنداي. بۇدان باستى ٴبىر نارسەنى انىق اڭعارۋعا بولادى. بىزدە جوسپارلار مەن باعدارلامالار جەتكىلىكتى، ەلباسىمىز دا جىل سايىنعى جولداۋىندا ەل دامۋىنىڭ نەگىزگى باعىتتارىن ايقىنداپ، ۇكىمەتتىڭ اتقاراتىن مىندەتتەرىن بەلگىلەيدى. ٴبىراق ولار تولىق اتقارىلمايدى. ٴوزى ورىندايتىن جۇمىستار تولىق جۇزەگە اسپاعان سوڭ، ۇكىمەت ەلباسى جولداۋىنىڭ قورىتىندىسىن دا شىعارمايدى. ٴسويتىپ، كوپتەگەن جاقسى باستامالار اياقسىز قالادى. سوندىقتان ەل ەكونوميكاسىن دامىتۋدى ناتيجەلى جۇرگىزەمىز دەسەك، ەڭ الدىمەن جىل سايىنعى ەلباسى جولداۋىندا بەلگىلەنگەن تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋ قورىتىندىسىن شىعارىپ، ناقتى باعالايتىن، سوعان سايكەس شارالار قابىلداپ، جاڭا مىندەتتەر بەلگىلەنەتىن ناتيجەلى جۇيە كەرەك. سونان سوڭ قوعام ومىرىندەگى ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك جاعداي، ناقتى كۇنكورىس دەڭگەيى اشىق ايتىلۋى ٴتيىس. ونى اتا زاڭدا جازىلعانداي، دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت قۇرۋ جولىنداعى قاجىرلى ىستەرىنە جان-جاقتى قولداۋ كورسەتىپ، بيىلعى جولداۋىندا ەڭبەكپەن قامتۋ ماسەلەسىندە ۇكىمەتتىڭ كەيبىر قۋلىقتارىن اشىپ، حالىقتى ناقتى جاعدايدان حاباردار ەتكەن ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ٴابىش ۇلى نازاربايەۆتان ۇيرەنۋىمىز كەرەك. ەگەر ٴوزىن-وزى ەڭبەكپەن قامتىپ وتىرعان تۇرعىندار جايىن بۇگىن ويلاماساق، 10-15 جىلدان كەيىن ولار زەينەتاقىسىز، جاردەماقىسىز، ٴبىر سوزبەن - قوعرعاۋسىز قالىپ، ناعىز الەۋمەتتىك داعدارىس باستالۋى مۇمكىن. ەلباسى ساياسي، الەۋمەتتىك تۇراقتىلىق تۇرعىسىنان وسىنداي قيىندىقتاردىڭ الدىن الۋ، ەلىمىزدى ورنىقتى دامىتىپ، حالىقتىڭ ٴال-اۋقاتىن جاقسارتۋ ماقساتىندا جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جاڭا ستراتەگياسىن جاساۋدى تاپسىردى. بۇل سونىسىمەن دە وتە وزەكتى. قۇتماعامبەت قونىسباي http://www.aikyn.kz/index.php؟option=com_content&task=view&id=6216&itemid=2

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!