جاتىن جيھازىمىزدى دا ٴوزىمىز جاساي المايمىز با؟

بۇگىندە جيھاز اتاۋلى ەڭ ٴوتىمدى تاۋارلاردىڭ بىرىنەن سانالادى. اسىرەسە نارىقتا يتاليالىق، تۇركيالىق، مالايزيالىق جيھازداردىڭ ٴباسى باسىم. قىتايلىق ٴونىمنىڭ دە وتىمدىلىگى جوعارى. ٴبىراق وتاندىق جيھازدىڭ «ٴۇنى» باسەڭ. جاتىن جايى­ڭىز­داعى جيھازىڭىز دا قازاقستاندىقپىن دەپ تۇرعان جوق. راسىندا، جارناماسى جەر جاراتىن جيھاز نارىعىن وتاندىق ٴونىم جاۋلاپ الۋى ٴتيىس ەدى. الايدا كەرىسىنشە بولىپ تۇر.

بۇگىندە ەلىمىزدەگى جيھاز نارىعىنىڭ 70 پايىزىن شەتەلدىك ٴونىم جايلاپ العان. وتاندىق جيھازدار نارىق­تىڭ 30 پايىزىن عانا قامتي الادى. وتاندىق جيھازشىلار شەتەلدىكتەرمەن باسەكەلەسە المايتىندىعى تاعى بەلگىلى. ستاتيستيكتەرگە سەنسەك، ٴۇش جىل بۇرىن ەلىمىزدەگى جيھاز نارىعىنىڭ اينالىمى 1 ميلليارد دوللاردى قۇراعان ەكەن. ٴتىپتى تيتىمدەي دە تەرەك وسپەيتىن ەلدەردىڭ وزىنەن اعاش بۇيىمدارى تاسىمالدانىپ جاتقان سوڭ، وزىمىزدەن وزگەگە وكپەلەمەسەك تە جاراسار. ٴدال ٴقازىر ەلىمىز جيھاز وندىرۋدەن بايگەنىڭ باسىن بەرمەيتىن ەلدەر ٴۇشىن شىبىن شاقىراتىن شىرىن ىسپەتتى بولىپ تۇر. ويتكەنى وتاندىق ٴونىم وندىرۋشىلەر شەتەلدىك وندىرۋشىلەردىڭ الدىندا ساپا جاعىنان دا، سان جاعىنان دا ۇتىلىپ وتىرعانى انىق. نارىقتىڭ تىزگىنى – سولاردىڭ قولىندا. ٴۇي جيھازىن ايت­پاعاننىڭ وزىندە، بۇگىندە ەلىمىزدە اۋرۋحانالار مەن مەكتەپتەر، بالاباقشالار كوپتەپ سالىنۋدا. ٴتىپتى ولاردىڭ سانى بۇرىن-سوڭدى بولماعان قارقىنمەن ٴوسىپ جاتىر. ونىڭ بارىنە دە، ارينە، پارتا، ورىندىق، ٴتۇرلى جيھازدار، تاقتا قاجەت. ٴدال وسى سالادا جۇگەننىڭ ٴجىبىن بوساتپاۋعا ٴتيىستى ەدىك. الايدا وزەكتى وكىنىشكە ورتەگەننەن باسقا قى­لار امالىمىز شامالى.

ەلىمىزدە جيھاز وندىرىسىمەن اينالىساتىن ٴىرىلى-ۇساقتى ٴوندىرىس ورىندارى بارشىلىق. جيھاز وندىرىسىندە سوڭعى 10 جىلدىڭ ىشىندە ٴبىراز ىلگەرىلەۋشىلىك بار. 2009 جىلدىڭ ەسەبى بويىنشا، ەلىمىزدەگى جيھاز سالاسى 7 پايىزعا عانا وسكەن. دەگەنمەن ولاردىڭ باسىم بولىگى قاجەتتى ما­تەريال­داردىڭ دەنىن ۆاگونداپ شەتتەن تاسيدى. ٴسويتىپ، شەتەلدەن الىنعان ٴونىمدى قولدان قۇراستىرىپ ساتقان سوڭ، شەتەلدىك باعا قويىپ، قالتا قامپايتۋدى كوزدەيدى. بۇگىندە باعا­سىنىڭ ارزاندىعىنا بايلانىستى ٴارى تۇتىنۋشى­لارىنىڭ تۇتىنۋ پايىزىنىڭ كوپتىگىنە بايلانىستى قىتاي جيھازى قارا ٴۇزىپ تۇر. ساپاسى جاعىنان سۇرانىسقا يە رەسەي­لىك ٴونىم – ەكىنشى ورىندا. ال قولانىڭ كورسەتكىشىمەن يتا­ليالىق جيھاز دا جالپاق جۇرتتىڭ سۇيىسپەنشىلىگىنە بولەن­گەن.

ەكسكليۋزيۆتى جيھازدى فرانسيادان، ۇلىبريتانيادان ارنايى تاپسىرىسپەن الدىراتىندار ساۋساقپەن سانارلىق قانا. وسىنداي كەدەرگىلەردىڭ كەسىرىنەن وتاندىق ٴونىمنىڭ الدىڭعى ورىننان كورىنەر كۇنى الىستاپ بارادى. اراداعى 10 جىلدا نا­رىق­تىڭ 90 پايىزىن تەك تاپسىرىسپەن ىستەيتىن شاعىن كاسىپورىندار يەلەنسە، ٴبۇ­گىندە ورتا جانە ٴىرى كاسىپورىنداردىڭ سانى ارتىپتى. دەگەنمەن ول دا جىرتىقتى جا­ماۋعا جارامايدى. بيۋدجەتتىڭ ٴبۇيىرىن تول­تىرۋعا سەپ بولاتىن جيھاز وندىرىسىندە ٴار وبلىستا كەم دەگەندە 20-دان استام كاسىپ­ورىن بار ەكەن. ساراپشىلار «بيىل جيھاز ٴوندىرىسى 15-20 پايىزعا ارتۋى مۇمكىن» دەگەن بولجام جاساپ وتىر. قازاقستاندىق كاسىپ­كەرلەر ىشكى سۇرانىستى تولىق قاناعات­تان­دىرۋ ٴۇشىن يمپورت ۇلەسىن كەمىتۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيدى. الايدا نارىقتا ٴوز كەڭىستىگىن قۇ­رىپ العان شەتەلدىك ٴونىم وعان دەس بەرە مە؟ ماسەلە — وسىندا.

ماسەلە مامانداردا بولىپ تۇر

بۇل سالانىڭ باس قاتىرار جانە ٴبىر تۇسى، بۇل – جيھاز سالاسى ماماندارىنىڭ تاپشى بولۋىندا. كوبىسى «ساموۋچكالار». سونداي-اق بۇگىندە جيھاز ديزاينەرلەرى دە ەڭ از ماماندىق يەلەرىنە جاتادى. تاپسىرىسپەن دايىندايتىندار كوبىنە شەتەلدىك جۋرنالدارعا «ۇرلىققا» تۇسپەسكە امالى كەم. كوشىرمە – كوبىسى. تەك قولمەن قۇراس­تىرۋ جاعى عانا ٴبىزدىڭ مامانداردىكى بولماسا. ماسەلەن، اعاشى رەسەي، تۇركيا، گەرمانيانىكى بولسا، شپونى تۇركيا، يتاليا، قىتايدىكى. لاكتار مەن بوياعىش زاتتار گەرمانيا، يتاليانىكى، فۋرنيتۋرا يتاليا، يسپانيا، گەرمانيانىكى. شيكىزاتتىڭ ٴبارى شەتەلدىكى. تەك قۇراستىرۋ جۇمىسىنىڭ 80 پا­يىزى قول ەڭبەگىمەن جاسالىنادى. ۇتاتى­نىمىز وسى عانا. ٴبىر قۋانتارلىعى – تاپسىرىسپەن جيھاز ازىرلەيتىن كاسىپورىندار ساندىق، كەبەجە سىندى قىز جاساۋىنا بەرى­لەتىن، سونداي-اق ۇيدەگى قازاقى بولمەگە لايىقتاپ ۇلتتىق ويۋ-ورنەك سالىنعان نا­قىش­تى جيھازدى دايىنداپ بەرە الادى. سونداي-اق سوڭعى زاماناۋي ۇدەرىستەردەن قالماي، العا جىلجۋدىڭ كىلتى جارناما ەكەنىن باعامداعان وندىرۋشىلەرىمىز وزدە­ٴرىنىڭ جەكە سايتتارىن اشىپ، جارناماسىن جۇرگىزىپ وتىر. بۇل دا بولسا بۇل سالادا ٴىل­گە­رىلەۋشىلىكتىڭ بار ەكەنىن ايعاقتاسا كەرەك.

ورمان بولماي، قورعان بولمايدى...

ەلىمىزدە جيھاز وندىرىسىنە اسا قاجەتتى اعاش وڭدەۋ سالاسى شىعىس قازاقستان وبلىسىندا عانا دامىعان. بۇگىندە مۇندا ٴتورت ٴىرى كاسىپورىن بار. باسقا وڭىرلەردە ٴولى تىنىشتىق دەسە دە بولادى. اعاش وڭدەۋ ىسىندە رەسەيلىكتەردىڭ ۇلگىسى بىزگە كورنەكى قۇرال بولا الادى. اسىرەسە ولار تۇمسىق باتپايتىن ورىس ورماندارىنىڭ وزىنەن ماي شايقاپ وتىر دەۋگە بولادى. مۇنىمەن عانا توقتاپ قالماي، ولار التاي ايماعىندا اعاش وڭدەۋ سالاسىن دامىتۋ ٴۇشىن ميللي­ارد­تاعان قارجى قۇيۋدا. بۇگىنگى شىبىقتان ەرتەڭگى كۇنى شىنار ٴوسىرىپ شىعارىپ، يگىلىكتەرىنە پايدالانباق. ٴسويتىپ، ورمان شارۋا­شىلىعىنا ينۆەستيسيا تارتۋ ارقىلى جي­ھاز وندىرىسىنە كوپ كومەك كورسەتپەك. ال بىزدە قولداعى التىننىڭ ٴقادىرى ارزانداۋ بولىپ تۇر. ونسىز دا ورمان-توعايى از ەلى­ٴمىز ٴۇشىن اۋقىمدى باعدارلاما قابىل­دايتىن كەز كەلگەن سىقىلدى. بۇگىندە ەلىمىزدەگى ورمان شارۋاشىلىعى 26 ميلليون 216 مىڭ گەكتاردى الىپ جاتىر. الايدا اعاش وڭدەۋ سالاسىنىڭ جەتكىلىكسىز ەكەندىگى ايتپاسا دا بەلگىلى. شيكىزات وزىمىزدە وندىرىلسە، بۇل دا بولسا وتاندىق وندىرۋشىلەرگە زور دەمەۋ بولار ەدى. ٴبىر قىزىعى، «بيزنەستىڭ جول كارتاسى – 2020» باعدارلاماسىنا ەلىمىزدەگى اعاش وڭدەۋ جانە جيھاز ٴوندىرىسى ەنبەي قالىپتى. كاسىپكەرلەر وسى جونىندە ۇكىمەتكە ۇندەۋ جاساعان بولاتىن. ارينە، ەل يگىلىگى ٴۇشىن قولعا الىنعان قاي ىستە بولماسان وتاندىق وندىرۋشىلەرگە زور قولداۋ كورسەتىلۋى ٴتيىس...

ۆلاديمير رەزانوۆ، ورمان، اعاش وڭدەۋ جانە جيھاز ونەركاسىبى قاۋىمداستىعىنىڭ ٴتوراعاسى:

– 2015 جىلى نەگىزگى پايدالانۋ ٴۇشىن اعاش كەسۋگە موراتوريي اياقتالادى. وسى ۋاقىتقا دەيىن ەسكى اعاشتاردى وڭدەيتىن كاسىپورىندار قۇرىپ، كوشەتتەر وتىرعىزىپ، پلانتاسيالار سالۋىمىز كە­رەك. بۇگىندە ەلىمىز ورمان شارۋاشىلى­عىنان پايدا كورىپ وتىرعان جوق. بۇرىن­عى اعاشتاردى وتاپ، اجەتكە جاراتۋ جا­عىن قالىس قالدىرماۋىمىز كەرەك.

اۆتور: گۇلجان كوشەروۆا

اباي وماروۆ (كوللاج)

http://alashainasy.kz/main/28607/

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!