جالعان ٴدارى جىلىنا 1 ميلليون ادامنىڭ ٴومىرىن قيادى

ٴۇندىستان ساۋدا مينيسترلىگىنىڭ وكىلدەرى وڭتۇستىك افريكا رەس­پۋبليكاسى، گانا، كوت-د`يۆۋار جانە قارا قۇرلىقتىڭ وز­گە دە ەلدەرىنە جالعان دارى-دارمەك جىبەرەتىن قىتاي كومپانيالارىن انىق­تا­دى. قىتايدىڭ قۇقىق قور­عاۋشىلارى دا قاراپ قالعان جوق، ساۋداعا قاتىسى بار ال­تى ادامدى قۇرىقتادى. ولار تۇگەلدەي ٴولىم جازاسىنا كەسىلدى. سوندىقتان دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساق­تاۋ ۇيىمىنىڭ «جەر بەتىندە وندىرىلەتىن جال­عان دارى-دارمەكتىڭ 60 پايىزى قىتاي­دىڭ ۇلەسىندە» دەگەن مالىمەتى تاڭ­عال­دىر­مايدى. ال الەم بويىنشا ونىڭ اينالىمى 30 ميلليارد دوللاردان اسىپ كەتەدى. كوپ ەلدە جالعان دارى-دارمەك جالپى اينا­لىم­نىڭ وننان ٴبىر بولىگىن، كەي ەلدەردە تەڭ جار­تىسىن قۇرايدى. ستاتيستيكا ۇرەيلى، جالعان ٴدارىنى قولدانۋ ناتيجەسىندە جىلىنا 1 ميلليون ادام جارىق دۇنيە­مەن قوش ايتىسادى ەكەن. ٴبىراق قالتاسىن قام­پايتقىسى كەلەتىندەر ستاتيستيكاعا پىس­قىرمايدى دا. سەبەبى بۇل ٴوندىرىس پايدا تابۋ جاعىنان ەسىرتكى مەن قارۋ-جاراق ساۋداسىنان كەيىن ٴۇشىنشى ورىندا تۇر. ال «كوشىرمە» ٴدارىنىڭ ٴتۇرى كوپ. ٴبىراق، نەگىزىنەن، «اق» جانە «قارا» دەپ ەكىگە بولى­نە­دى. «اق» ٴتۇرى بارلىق تەحنولوگيانى ساق­تاۋ ارقىلى ازىرلەنەدى. «قارا» ٴتۇرىن ٴون­دى­رۋ­شى اۆتورلىق قۇقىقتى بۇزۋ، سالىقتان جال­­تارۋ جانە تىركەۋ مەن ساپانى باقىلاۋ كە­زەڭدەرىندە قارجى ۇنەمدەۋ ەسەبىنەن پاي­داعا كەنەلەدى. ايتسە دە مۇنداي ٴونىم­نىڭ ساپاسىنا ەشكىم كەپىلدىك بەرە المايدى. «قارا» ٴتۇرى ساپاسى جاعىنان دا، قۇ­را­مىنداعى اسەر ەتۋشى زاتتاردىڭ سانى جا­عىنان دا تالاپقا ساي كەلمەيدى. ما­سەلەن، قىم­بات ٴدارىنىڭ زاتتاڭباسىن (ەتي­كەتكا) ارزان ٴتۇرىنىڭ سىرتىنا جاپسىرا سا­لۋى مۇم­كىن. نە بولماسا مەرزىمى ٴوتىپ كەت­كەن ٴدارى سىرتىنداعى قاعازدى اۋىس­تى­را­دى. بىزدەگى جالعان دارى-دارمەك نارىعى 10-12 پايىزدى قۇرايدى دەگەن مالىمەت بار. بۇل – 120-130 ميلليون دوللارعا تەڭ. دارى-دار­مەك ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىت­تال­عان ٴبىرقاتار شارالارعا قاراماس­تان، ٴدارى كونترابانداسى دا، كونترافاكت ٴونىم ٴون­دىرىسىن دە جوق دەپ ايتا المايمىز. ما­مانداردىڭ ايتۋىنشا، ونى شەكتەۋ دە مۇم­كىن ەمەس. ويتكەنى جالعان دارى-دارمەك ٴون­دى­رىسى – ترانس­ۇلت­تىق، الەمدىك ماڭىزى بار ما­سەلە. ودان كەيىن دارى-دار­مەك­تىڭ «دجەنەريك» دەگەن ٴتۇرى دە سوڭعى كەزدە باس قاتىراتىن ماسەلەگە اي­نال­دى. سول سەبەپتى ٴدا­رى­حا­ناعا كىرگەن ٴاربىر ادام مىنانى ەستە ساقتاۋى قاجەت: دارى-دار­مەك ٴتۇپ­نۇس­قا جانە دجە­نە­ريك دەپ ەكى توپقا بو­لىنەدى. ٴدارى جا­ساپ شى­عا­رۋ­شى جاڭا فور­مۋ­لا ويلاپ تاپقاندا، وسى ٴدارىنى ال­داعى 20 جىل ىشىن­دە ٴوندىرىپ، ساتۋعا تىيىم سالاتىن پا­تەنتتى يەلەنەدى. بۇل تۇسىنىكتى دە، سەبەبى زەرتتەۋگە جۇمسالعان كوپ قارجىنى قايتارعىسى كەلەدى. 20 جىل­دان سوڭ پاتەنت مەرزىمى اياقتالىپ، ٴدارىنى شى­عارۋعا باسقالار دا كىرىسە الادى. الاي­دا تەحنولوگيانى جەتىلدىرۋگە كوپ شىعىن جۇم­سالماي­تىن­دىقتان، الگى ٴدارى ٴدال سونداي سا­پامەن شىعارىلمايدى. دجەنەريك دەگەن – وسى. سوندا دجەنەريك جاقسى ما، جامان با؟ بۇل ساۋالعا جاۋاپ تابۋ قيىن. ەمدەۋشى دارى­گەرلەردىڭ ايتۋىنشا، دجەنەريكتەردىڭ تيىم­دىلىگى اناعۇرلىم تومەن. بۇل ٴتىپتى باس اۋرۋدىڭ قاراپايىم تابلەتكاسىنا دا قا­تىس­تى. كەي كەزدە اۋرۋعا اسەر ەتۋ ٴۇشىن ٴتۇپنۇسقاعا قاراعاندا دجەنەريكتى 2-4 ەسە كوپ مولشەرىن قولدانۋعا تۋرا كەلەدى. سايىپ كەلگەندە، ناۋقاس 2-4 ەسە شىعىن­دالۋى مۇمكىن. ونىڭ ۇستىنە دجەنەريك باعاسى ٴتۇپ­نۇس­قا­عا قاراعاندا ارزان. سول سەبەپتى دە دجە­نەريك كەدەيدىڭ ٴدارىسى سانالادى. ٴبىراق دا­رىگەرلەر مۇمكىندىگىنشە دارى-دارمەكتىڭ ٴتۇپ­نۇسقاسىن ساتىپ الۋعا كەڭەس بەرەدى. «قال­تاڭ كوتەرمەسە، تىم قۇرىعاندا دامىعان ەلدەر­دىڭ دجەنەريكتەرىن ساتىپ الۋعا تىرىس» دەي­دى. ٴبىراق ونىڭ دا جالعان بوپ شىقپايتىنىنا كە­پىل­دىك تاعى جوق. جالعان ٴدارىنى قالاي اجىراتۋعا بولادى؟ ساپالى كوشىرمەنىڭ ٴتۇپنۇسقادان ەش ايىرماشىلىعى جوق. سىرتقى قورابى، شتريح-كود، شىعۋ مەرزىمى، گولوگرامماسى كۇمان تۋعىزبايدى. ونى تەك حيميالىق-فارماسەۆتيكالىق زەرتتەۋ ارقىلى عانا انىقتاۋعا بولادى. الايدا كەيبىر كوشىرمەلەردى تۇتىنۋشى ٴوزى دە انىقتاي الادى. پوليگرافيالىق بەزەندىرىلۋى ناشار، لوگوتيپى بۇلدىر، نۇسقاۋلىعى قاتە، ساقتاۋ مەرزىمى مۇلدە كورسەتىلمەيدى، شتريح-كودى شىعارۋشى ەلگە تيەسىلى ەمەس. تاعى ٴبىر ەرەجە: نارىقتا باعا سان قۇبىلعانىمەن، مۇندا باعانى ەكى ەسە قۇلدىراتۋ دەگەن كەزدەسپەيدى. سوندىقتان ادەتتەگىدەن ارزان ٴدارى ۇسىنعانعا العىس ايتۋ ارتىق. ٴارى جالعان دارىلەر كوبىنە شاعىن ٴدارىحانالاردا، بازاردا، جەراستى جولدارىندا كوپ كەزدەسەدى. بەدەلىنە ٴمان بەرەتىن ٴىرى ٴدارىحانالار بۇل جاعىنا ساق كەلەدى.   اۆتور: گۇلنار احمەتوۆا http://www.alashainasy.kz/economica/18604/

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!