ۇيالى بايلانىس نەگە قىمبات؟

جالپى، ۇيالى تەلەفون اتتى نارىق بىزگە تاۋەلسىزدىگىمىزبەن ىلەسىپ ەنگەن جاڭاشىلدىق بولدى. كەزىندە 90-جىلدارى توق­پاقتاي بولىپ شىرەگەن كاسىپكەرلەردىڭ عانا قولىن­دا جۇرەتىن قالتا تەلەفونى ٴقازىر ٴاربىر قازاقتىڭ قالتاسىنان تابىلادى. ٴتىپتى ناق وسى ۇيالى تەلەفونعا قاتىستى «بىر­لىگىڭ جوق بولسا، تىرلىگىڭ جوق»، «تەلەفونىنا قا­راپ تۇرمىسىن تانى» دەگەن ٴتارىزدى زامان­عا ساي ماتەلدەر حالىق اۋزىنان تابىلىپ تا جاتادى. دەسەك تە، ماتەل جايىن كەيىنگە قال­دىرايىق... ٴبىزدىڭ بۇگىنگى ٴسوز ەتپەگىمىز – ۇيالى تەلەفون نارىعىنا اتقارۋشى بي­لىكتىڭ ەنگىزگەن جاڭالىقتارى مەن جاڭا­شىل­دىقتارى تۋراسىندا بولماق. وتكەندە بايلانىس جانە اقپارات ٴمي­نيسترى اسقار جۇماعاليەۆ مىرزا اقپان ايى باستالا سالىسىمەن ەلدەگى ۇيالى باي­لا­نىس وپەراتورلارى قوسىلعانى ٴۇشىن اقى الۋ­دى توقتاتىپ، سەكۋندتىق تاريفتەرگە كوش­كەندىگىن ٴمالىم ەتتى. بۇل جايىندا مي­نيستر مىرزا بىلاي دەگەن-دى: – 1 اقپاننان باستاپ ۇيالى بايلانىس قو­ڭىراۋلارىنا سەكۋندتىق تاريفتەر ەنگى­زى­لەدى. جاڭا جوسپارلار تاريفتەرى ىسكە قو­سىل­دى. بۇدان بىلاي تۇتىنۋشىلار جەلى ىشىن­دە 10 سەكۋند سويلەسسە، سول 10 سەكۋند­تىڭ اقشاسىن عانا تولەيدى. وسى ۋاقىتقا دە­يىن تۇتىنۋشىلار 11 سەكۋند سويلەسسە، 20 سەكۋندتىڭ اقشاسىن تولەپ كەلگەن. بايلانىس جانە اقپارات ٴمينيسترىنىڭ بۇل مالىمدەمەسىنەن كەيىن «بىرلىكسىز تىرلىگى بىت­پەيتىن» اعايىن «قالتا تەلەفوننىڭ مەش­كەيلىگى ازايىپ، قارجىمىز ۇنەمدەلەتىن بول­دى» دەپ كەۋدە كەرە كەڭ تىنىستاعان. ايت­سە دە ەل ىشىندە ٴالى دە بولسا وسى سەكۋند­­تىق ٴتاريفتىڭ ەسەپ-قيسابىن شىعارا ال­ماي قينالىپ جۇرگەن قاۋىم بارشىلىق. ال ەندى ەسەپتەپ كورەلىك. باسقاسى ٴوز الدىنا، ٴبىز الدىمەن حالقىمىز قىزمەتىنە كوبىرەك جۇگىنەتىن 8701، 8705، 8777 ابونەنتتەرىنىڭ سەكۋندتىق قۇنىن ەسەپتەسەك... بۇگىندە 8701 ابونەنتىندە جەلى ىشىندە سويلەسۋدىڭ 1 مينۋتتىق قۇنى 25 تەڭگە 57 تيىن. ەگەر ٴسىز وسى جەلى ىشىندە 10 سەكۋند سويلەسەتىن بول­ساڭىز، 1 تەڭگە، 17 تيىن تولەيسىز. سونداي-اق، وپەراتورلاردىڭ ايتۋىنشا، ٴقازىر جە­لى ىشىندەگى باسقا ابونەنتتىك قىزمەتتەر الى­نىپ تاستالىپ، ٴمينيستردىڭ مالىم­دە­مەسىنە سايكەس تەك اكتيۆتى ۋاقىت جەلىسى عانا قىزمەت ىستەۋدە. بۇل جەلى سول سەكۋندتىق تا­ريف­تەر بويىنشا قىزمەتىن جۇرگىزىپ وتىر. ەندى 8705، 8777 ابونەنتتەرىنىڭ سە­كۋند­تىق ٴتاريفىن ەسەپتەلىك... بۇل ابونەنت­تەر بويىنشا جەلى ىشىندە سويلەسۋدىڭ قۇنى 22 تەڭگە 30 تيىن بولسا، ەكىنشى مينۋتتان باس­­تاپ بارلىق باعىتتارعا جەلى ىشىندە سوي­لەسۋ قۇنى 7 تەڭگەنى قۇرايدى. جەلى ىشىندە 1 سەكۋندتان 10 سەكۋندقا دەيىن سويلەسۋدىڭ قۇنى 6 تەڭگە 13 تيىن بولسا، 11-60 سەكۋند­تىڭ اينالاسى 5 تەڭگە 81 تيىن بولماق. اتالمىش ابونەنتتەردىڭ قىزمەت كورسەتۋ ورتالىعىنىڭ وپەراتورلارى مينيسترلىك شە­شىم شىعارعانىمەن، ازىرگە بۇل ابونەنت­تەردە جەلى ىشىندە سويلەسۋدىڭ سەكۋندتىق تا­ريفتەرى ەنگىزىلمەگەنىن، بۇل ولار ٴۇشىن بو­لاشاقتىڭ ەنشىسىندە ەكەنىن العا تارتتى. وسى رەتتە ساراپشى مامان نۇرسۇلۋ ايىمبەتوۆا بىلاي دەدى: – ٴبىزدىڭ ەلدەگى ۇيالى بايلانىس وپەرا­تور­لارى تەك تابىس تابۋدى عانا كوزدەپ وتىر. ولاردىڭ كوبى شەتەلدىك كومپانيالار بول­عاندىقتان، ولاردى قاراپايىم حالىق­تىڭ جاعدايى الاڭداتا بەرمەيدى. ماسەلەن، قىزمەت كورسەتۋ باعاسىنا كەلسەك، ۇيالى نا­رىق باعاسى قازاقستاندا تىم قىمبات. كور­شى­لەس قىتايدا بايلانىستىڭ ٴبىر مينۋتى ور­تا ەسەپپەن 3 تەڭگەنى توڭىرەكتەيدى، اۆ­سترا­لياداعى ۇيالى تەلەفون قىزمەتىنىڭ قۇنى ٴبىزدىڭ تەڭگەمەن ەسەپتەگەندە 1 تەڭگە 20 تيىن. الەۋمەتتىك جاعدايى السىزدەۋ سا­نا­لاتىن ورتا ازيادا، دامىعان ەۋروپادا باي­لانىستىڭ بۇل تۇرىنە تۇتىنۋشىنىڭ شى­عىنى از. رەسەيلىك كومپانيا ساتىپ العان 777 ٴنومىرلى بايلانىس جەلىسىمەن وتاندىق «قا­زاقتەلەكوم» قىزمەتىن رەتتەيتىن باي­لانىس ماگناتتارىنىڭ باعاسىنداعى ايىر­ما­شىلىق جەر مەن كوكتەي. سوندىقتان، مە­نىڭ­شە، وسى ۇيالى بايلانىس نارىعىنا ٴبىر رەت­ت­ىلىك ەنگىزىپ، تالاپتى قاتاڭداتۋ كەرەك. راسىمەن دە، تابىس تابۋ دەگەننەن شى­عادى، كۇنى كەشە ەلىمىزدىڭ ستاتيستيكا اگەنت­تىگى قازاقستاندىق ۇيالى بايلانىس وپە­راتورلارىنىڭ تابىستارى جىل سايىن ٴوسىپ وتىرعانى جايلى اقپارات تارتتى. دەرەك­تەر­گە جۇگىنسەك، 2010 جىلدىڭ قاڭتار-جەل­توقسان ايلارىندا قازاقستاندىق ۇيالى بايلانىس وپەراتورلارى 271 752،8 ملن تەڭگەنىڭ قىزمەتىن كورسەتكەن. 2009 جىلدىڭ وسى كەزەڭىمەن سالىستىراتىن بولساق، ولار بارلىعى 237 899 ملن تەڭگە تابىس تاپقان. ونىڭ ىشىندە قالاارالىق تەلەفون بايلا­نى­سىنا – 3822،6 ملن تەڭگە، جەرگىلىكتى تەلەفون بايلانىسىنا – 3015،1 ملن تەڭگە، دە­رەكتەردى بەرۋگە – 849،6 ملن تەڭگە، ين­تەر­نەت جەلىسىنە قولجەتىمدىلىككە 4957،2 ملن تەڭگە، ٴموبيلدى بايلانىسقا – 24 131،4 ملن تەڭگە، وزگە دە بايلانىس قىزمەتىنە 5446،0 ملن تەڭگە تيەسىلى. ٴبىر عانا «كار-تەل» كومپانياسىنىڭ وتكەن جىلعى تازا تا­بىسى 71 ميلليون دوللاردى قۇراعان. ٴتۇيىن اڭداساق، قازاقستاندىقتار قار­جىلارىن سالۋ ارقىلى ۇيالى نارىقتىڭ دا كورىگىن قىزدىرىپ جاتىر. بىرەۋلەر بىرلىككە قارجىسىن ۇنەمدەپ ۇستاسا، ەندى بىرەۋدىڭ، راسىمەن دە، «بىرلىكسىز تىرلىگى بىتپەيدى». دەگەنمەن وزگە ەلدەرمەن سالىس­تىرعاندا ۇيالى بايلانىس قىزمەتىن تۇتىنۋدىڭ باعاسى بىزدە تىم قىمبات. بۇل جايىندا بۇگىندە «قالتاسى قالىڭ، قارجىسى مول» دەگەن باي-ماناپتار دا ٴسوز ەتە باستادى. تىپتەن شەنەۋنىكتەردىڭ دە ۇيالى نارىققا دەگەن وكپەسى قارا قازانداي. بۇ­عان قاتىستى ٴماجىلىس دەپۋتاتتارىنىڭ ٴبىرازى ۇيالى تەلەفوننىڭ باعاسىنا، مەم­لەكەتتىك ٴتىلدى مەنسىنە قويمايتىن تىلدىك قۇرىلىسىنا، جەلى ىشىندەگى سويلەسۋ ساپا­سى­نىڭ السىزدىگىنە سىن ايتىپ جۇرگەلى ٴبىراز بولدى. ەندىگى كەزەكتە ۇيالى تەلەفون قىز­مەتىنە قاتىستى قاتاڭ زاڭ قابىلداۋ قاجەت. بۇل رەتتە ٴقايسىبىر ساراپشىلار «ٴبىز ۇيالى نارىقتاعى مەشكەيلىكتى زاڭمەن تىيماساق، اتالمىش نارىق قىزمەتى قا­را­پايىم حالىقتىڭ قالتاسىنداعى قارجىسىن قاقشىپ الۋىن توقتاتپايدى. وسى ارە­كەتتەرى ارقىلى بەلگىلى بىرەۋلەر بايلىققا كەنەلىپ وتىر. ال بۇل – قاراپايىم حالىق­تىڭ باتپانداي سورى. سوندىقتان باقىلاۋدى كۇشەيتكەن ابزال» دەيدى... اۆتور: قارلىعاش زارىققانقىزى http://www.alashainasy.kz/economica/18701/

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!