ٴۇمىتسىز نەسيە بانك پەن تۇتىنۋشى اراسىنا سىنا بولىپ قاعىلدى

يپوتەكالىق نەسيەگە پاتەر الامىن دەپ، وزدەرىنىڭ دە، بانكتىڭ دە باسىن قاتىرىپ، الەككە تۇسۋشىلەر سانى كۇننەن-كۇنگە وسە تۇسۋدە. وسى ۋاقىتقا دەيىن اۋپىرىمدەپ تولەگەن كەيبىر كليەنتتەردىڭ العان نەسيەسىن ودان ارى قاراي قۇيىپ تۇرۋعا شامالارى جەتپەي قالۋدا. ۇزاق مەرزىمگە، ۇلكەن كولەمدە نەسيە الۋشىلاردىڭ ەرتە مە، كەش پە، «سوزىلمالى شارشاۋعا» (حرونيچەسكايا ۋستالوست) ۇشىرايتىنىن ماماندار باياعىدا-اق ايتقان. اي سايىن كەلىپ تۇراتىن بەرەشەگىڭ ٴۇشىن بەلگىلى ٴبىر سومانى وتباسى بيۋدجەتىنەن جىرىپ، بانككە اپارىپ قۇيىپ وتىرۋعا شىنىندا دا، مىقتى جۇيكە كەرەك شىعار. جۇيكەسى السىزدەر سىر بەرە باستاعان كەزەڭ كەلگەن سىڭايلى. بۇل ٴوز كەزەگىندە بانكتەردىڭ جۇيكەسىنە دە تيە باستاعان.

«يپوتەكالىق ۇيىم «بتا يپوتەكا» اق ٴتوراعاسى ساعىندىق قۇسايىنوۆتىڭ جۋرناليستەرمەن وتكىزگەن ٴباسپاسوز ٴماسليحاتىنداعى اڭگىمەسى وسىنى بايقاتتى.
- پروبلەمالى نەسيە الۋشىلاردىڭ سانى 2011 جىلعى 1 مامىر جاعدايىندا كومپانيا كليەنتتەرىنىڭ جالپى سانىنىڭ 9،8 پايىزىن قۇرادى. بەرەشەك جۇكتەمەسىن جەڭىلدەتۋ بويىنشا تاسىلدەردى جانە نەسيەنى قايتا قۇرىلىمداۋدىڭ ٴتۇرلى جولدارىن قولدانۋ ناتيجەسىندە كوپ جاعدايدا كومپانياعا پروبلەمالى نەسيە الۋشىلارمەن تۋىنداعان ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ٴساتى تۇسەدى. سول ارقىلى كليەنتتەردىڭ العان نەسيەسىن وتەۋدىڭ قالىپتى جاعدايىنا ورالۋىنا مۇمكىندىك جاسالۋدا، - دەدى ساعىندىق قۇسايىنوۆ.
تەك سوڭعى 2 جىل ىشىندە كومپانيا نەسيەسىن تولەۋگە قينالعان كوپتەگەن كليەنتتەردىڭ تولەمىنىڭ مەرزىمىن كەيىنگە شەگەرىپ، جينالىپ قالعان ٴوسىماقىنى جويىپتى. 2010 جىلى 974 نەسيە بويىنشا 8 ملرد تەڭگەنىڭ تولەم مەرزىمى كەيىندەتىلگەن. ال بيىلعى جىلدىڭ بەس ايىندا 6،3 ملرد تەڭگەنىڭ 724 نەسيەسى دە كەيىنگە شەگەرىلىپ، 1 ملرد تەڭگە ٴوسىماقى جابىلعان. سوعان قاراماستان، يپوتەكالىق ۇيىم مەن كليەنتتەر اراسىندا تۇسىنىسپەۋشىلىككە قۇرىلعان كيكىلجىڭدەر بارشىلىق. ويتكەنى جوعارىدا كورسەتىلگەن جەڭىلدىكتەردىڭ ٴبارى بىردەي كليەنتكە كومەك بولا الماۋدا نەمەسە كليەنتتىڭ ٴوزى ونى قابىلداۋدان باس تارتادى ەكەن. سونىڭ ناتيجەسىندە، زاڭناماعا جانە بانكىلىك زايم شارتىنىڭ تالاپتارىنا سايكەس، نەسيە وتەلمەگەن جاعدايدا كومپانيا كەپىلدەگى مۇلىكتى وتكىزۋ ٴراسىمىن جۇرگىزۋگە ٴماجبۇر بولادى.
قۇسايىنوۆتىڭ ايتۋىنشا، نەسيەنى قايتا قۇرىلىمداۋ ناتيجە بەرمەي، جىلجىمايتىن مۇلىك كومپانيا بالانسىنا كوشىرىلگەندە، نەسيە الۋشىعا يپوتەكالىق نەسيەگە قىزمەت كورسەتۋدىڭ بالاما جولى - ٴۇيدى جالعا الۋ ۇسىنىلادى. ياعني نەسيەسىن تولەۋ قابىلەتىنەن ايىرىلعان كليەنتتىڭ يپوتەكالىق نەسيەگە العان پاتەرىن بانك ٴوز بالانسىنا اۋدارىپ الادى دا (سەبەبى ول كەپىلدىككە قويىلعان مۇلىك)، كليەنتكە قارىزىن جابۋعا تاعى دا قول ۇشىن سوزادى. كومپانيا قاراماعىنا وتكەن پاتەردى كليەنتكە ٴبىر جىل كولەمىندە جالعا بەرەدى. وندا جالداۋدىڭ ٴۇش ٴتۇرى قاراستىرىلعان كورىنەدى. ٴبىرىنشىسى - ستاندارتتى جالداۋ، ول كومپانيا بالانسىنا كوشىرىلگەن جىلجىمايتىن مۇلىكتى نارىق شارتتارىمەن جالعا وتكىزۋدى قاراستىرادى. ەكىنشى ٴتۇرى - جەڭىلدىكتى جالداۋ. ول 11 ايعا دەيىن جالعا بەرۋدى جانە كەيىننەن جالداۋ مەرزىمىن ۇزارتۋدى قاراستىرادى. بۇل جاعدايدا جالداۋ اقىسىنىڭ مولشەرى نارىقتىق جالداۋ اقىسىنىڭ 70 پايىزىنا جۋىعىن قۇرايدى. ول اي سايىنعى نەسيە وتەۋ سوماسىنان الدەقايدا تومەن بولادى. جالداۋدىڭ بۇل ٴتۇرىن تاڭداعان كليەنتتىڭ باسقا شەشىم ىزدەۋىنە ۋاقىتى بولادى. بولاشاقتا ونىڭ قارجىلىق جاعدايى جاقسارسا، ول ٴوزى تۇرىپ جاتقان مۇلىكتى ساتىپ الۋىنا مۇمكىندىك بەرىلەدى (ناقتى اقشاعا نەمەسە نەسيەگە). الايدا بانكتىڭ ۇسىنىپ وتىرعان كومەگىنىڭ ٴوزى ەش پروبلەمانى شەشە المايتىن جاعدايلار كەزدەسەتىنى اقيقات. بىرەۋ جۇمىسىنان مۇلدەم ايىرىلىپ قالادى، وتباسى اسىراۋشىسى جازىلمايتىن اۋرۋعا شالدىعادى دەگەندەي، تاعدىردىڭ الدىڭدا نە سىيلاعالى تۇرعانىن بولجاۋ مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان دا تىعىرىق كەي كەزدەرى ادامداردى سوڭعى شەشىمدەرگە ماجبۇرلەيدى. قۇسايىنوۆ مىرزانىڭ ايتۋىنشا، تولەم قابىلەتىنەن ايىرىلعان كليەنتتەردىڭ اراسىنان «سۋيسيدكە بارامىن» دەگەن اڭگىمە شىعىپ قالادى ەكەن. «سوندا كومپانيا بالانسىنا وتكەن پاتەرىن جالعا الىپ، ارى قاراي ارەكەت جاساۋدان سۋيسيد جەڭىل بولىپ پا؟» دەگەن ونىڭ ساۋالىن تۇسىنۋگە دە بولادى. كليەنت وزىنە-وزى قول جۇمساپ، بۇل ومىرمەن قوشتاسىپ كەتە بارسا، الدىمەن قوعامدىق ۇيىمدار بانكتى كىنالايتىنى بەلگىلى. «سىزدەردەن كورشىڭىز 20 مىڭ دوللار قارىز الىپ، ٴبىر جىلدان كەيىن كەشىرەرسىز، جاعدايىم جوق، قارىزدى قايتارا المايمىن دەسە، قانداي كۇيدە بولار ەدىڭىزدەر. بانك تە سونداي كۇيدى باستان وتكەرۋدە. بىزگە قارىزگەر العان اقشاسىن قايتارماسا، ٴبىز ٴوز كەزەگىمىزدە سول اقشانى بولگەن ينۆەستورعا قايتارا المايمىز. بۇل بىرىنە- ٴبىرى جالعاسىپ جاتقان تىزبەكتى پروسەسس. يپوتەكالىق نەسيە بەرۋ ٴۇشىن نەسيە ۇيىمدارىنىڭ شەتەلدىك ينۆەستورلاردىڭ قاراجاتتارىن، سونىمەن قاتار وتاندىق زەينەتاقى قورلارىنان قارىزعا الىنعان قاراجاتتاردى پايدالاناتىنىنا نازار اۋدارتقىمىز كەلەدى. قوماقتى قاراجات الىپ، ونى قايتارماعان نەسيە الۋشىلاردىڭ مۇنداي ارەكەتتەرى قازاقستاندىقتاردىڭ زەينەتاقى جيناقتارىنىڭ ينۆەستيسيالىق تابىستارىنا تەرىس اسەرىن تيگىزۋى مۇمكىن، زەينەتاقى قورىنىڭ سالىمشىلارى قوعامنىڭ جەكەلەگەن مۇشەلەرىنىڭ وتەلمەگەن نەسيەلەرىنە جاۋاپ بەرۋگە مىندەتتى ەمەس. سونىمەن بىرگە، كومپانيا باسشىلىعى وسىنداي نەسيە وتەۋگە قاتىستى جاعىمسىز جايلار بولعانىمەن، كومپانيانىڭ ٴوز مىندەتتەمەلەرىن قايتا قۇرىلىمداماعانىن، اي سايىن ٴوز مىندەتتەمەسىن تولىق كولەمدە ورىنداپ كەلە جاتقانىن ايتقىم كەلەدى. مىسالى، سايلىبايەۆا دەگەن كليەنتتىڭ نەسيەسى بويىنشا كومپانيا اي سايىن 160 000 تەڭگەنى تولەپ كەلەدى. 4 جىلدا بۇل سوما 7،5 ملن تەڭگەگە جەتتى. وسىنىڭ ٴبارىن تۇسىنە تۇرا «باسپانانى حالىققا قالدىرايىق» اتتى قوعامدىق بىرلەستىكتىڭ كەي جاعدايدا ٴبارىن ٴبىلىپ، تۇسىنە تۇرا ادىلەتسىز تالاپتاردى قوياتىنىن ٴتۇسىنۋ قيىن. بىرلەستىك سايلىبايەۆانى ورىنسىز قورعاپ، سوت ورىنداۋشىلارىنىڭ جۇمىسىنا كىرىسىپ، كومپانيا قىزمەتكەرىن سوققىعا جىعۋعا دەيىن بارعان. بۇل بىرلەستىك شىن كومەكتى قاجەت ەتەتىندەردىڭ ەمەس، پاتەرىن الىپ، نەسيە تولەۋ مىندەتىن اتقارعىسى كەلمەيتىندەردىڭ بىرلەستىگى سەكىلدى. سوندىقتان ٴبىز ونىمەن قارىم-قاتىناستان باس تارتامىز» دەيدى قۇسايىنوۆ
بىرەۋى نەسيە بەرەر، ەكىنشىسى الار كەزدە اراعا 4-5 جىل سالىپ، جىميا قول قىسىسىپ، ساتتىلىك تىلەگەندەر يت پەن مىسىقتاي جاۋلاسىپ شىعا كەلەدى دەپ كىم ويلاعان؟ مۇنداي بولادى دەپ، ولاردىڭ وزدەرى دە ويلاماعانى بەلگىلى. ٴبىرىن-بىرى كىنالاۋمەن شارۋانىڭ وڭ شەشىم تاپپاسى بەلگىلى. سوندا بۇعان كىم كىنالى، نەسيەسىن تولەي الماي قالعان كليەنت پە، الدە كليەنتتىڭ بولاشاقتاعى تولەم قابىلەتىنىڭ قانداي بولاتىنىن باعالاي الماعان بانكيرلەر مە؟ ٴالىڭ كەلمەسە، نەگە الەك بولدىڭ دەگەن (بۇل جەردە شىن مانىندە، دەنساۋلىعىنا، تاعى دا باسقا قايعىلى جاعدايدا قالعاندار تۋرالى اڭگىمە قوزعالىپ وتىرعان جوق) دەگەن سۇراققا كەزىندە 150-200 شارشى مەترلىك، حان سارايىنداي پاتەرلەردى الىپ، بۇگىندە قايتارا الماي نەمەسە قايتارعىسى كەلمەي وتىرعاندار ارلارىنىڭ الدىندا قالاي جاۋاپ بەرەدى ەكەن.
الما مۇحامەدجانوۆا

http://www.aikyn.kz/index.php؟option=com_content&task=view&id=8582&itemid=2

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!