ۇلتتىق قوردىڭ ٴحالى الاڭداتادى

مەملەكەتتىك مەنەدجمەنتتىڭ جوعارى لاۋازىمدى تۇلعالارىمەن كەزدەسۋ كەزىندە، ۇلتتىق كوشباسشىمىز «شەتەلدىك قارجى ينستيتۋتتارى مەن الپاۋىتتارىنا قارىزدار بولا بەرگەنشە، ٴوزىمىزدىڭ ۇلتتىق قورلارىمىزداعى التىن-ۆاليۋتالىق قازىنامىزدى يگىلىكتى ىسكە پايدالانعان دۇرىس» دەگەندى ايتقان بولاتىن.

سودان بەرى ەكى ايداي ۋاقىت وتسە دە، بۇل سالادا نە تىندىرىلعانى جايىندا ٴبىر تۇلعانىڭ ەسەبىن ەستي المادىق. ال تاياۋدا عانا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان ٴابىش ۇلى نازاربايەۆ سول ويىن باسقاشا رەڭدە جالعاستىرىپ، ەۋروپا قايتا قۇرۋ جانە دامۋ بانكىنىڭ باسشىلىعىنا بۇدان بىلايعى كەزەڭدە قازاقستانعا بەرىلەتىن نەسيەنى تەڭگە كۇيىنە اۋىستىرۋ تۋرالى ۇسىنىس ەنگىزدى. بۇل دا قورلار ساندىقتارىندا قوزعاۋسىز جاتىپ، «جۇدەي تۇسەتىن» ۆاليۋتالىق قىسپاقتان ارىلىپ، تەڭگەنىڭ ەركىن اينالىمدا جۇمىس ىستەۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان ٴبىر قۇندى پىكىر ەدى. ودان حالىقارالىق قارجى ينستيتۋتىنىڭ باسشىلىعى نە قورىتىندى شىعارادى، ۋاقىتىندا كورەرمىز. ەڭ باستىسى، ٴبىزدىڭ ەلدە 75 ميلليارد دوللاردان استام التىن-ۆاليۋتالىق قازىنا «جۇمىس ىستەپ» پايدا تابۋدىڭ ورنىنا، ۋاقىت وزعان سايىن قۇنسىزدانىپ جاتىر. (التىننان باسقالارى). دەمەك، بىردەڭە ىستەۋ كەرەك.

بىزدىڭشە، ۇلتتىق «دامۋ قورىنىڭ» قازىناسىنداعى مول ۆاليۋتا پرەزيدەنتىمىز بەرگەن نۇسقاۋىنا وراي، «پايدالى ىسكە قوسىلۋى ٴتيىس». ول ۆاليۋتالارعا «جۇمىس ىستەتەتىن» ورىن جەتكىلىكتى. ٴبىر يندۋستريالدى-يننوۆاسيالىق باعدارلامانىڭ وزىنە وسى بەسجىلدىقتا عانا 20 ميلليارد دوللارداي قاراجات قاجەت ەكەن. ەندەشە، وسى قاجەتتىلىكتىڭ اۋقىمدى ٴبىر بولىگىن ۇلتتىق دامۋ قورى كوتەرۋى كەرەك. ەگەر وسىلاي ىستەي الساق، تەك قانا پايداعا شىعامىز. بىرىنشىدەن، شەتەلدىكتەرگە بورىشكەر بولمايمىز. ەكىنشىدەن، ساندىعىمىزدا بوس جاتىپ، كۇن سايىن قۇنسىزدانعان ۆاليۋتامىز «جۇمىس ىستەپ» پايدا تابادى. ۇشىنشىدەن، ەگەر وتاندىق ۆاليۋتانى ىشكى ينۆەستيسيا رەتىندە پايدالانۋ قىمباتقا تۇسەدى دەيتىن بولساق، ونداي جاعدايدا ونى قارقىندى دامۋشى قىتايدىڭ نەمەسە ٴوزىمىزدىڭ كەدەندىك وداق ارقىلى ارىپتەسىمىز جانە كەلەشەگىنەن مول ٴۇمىت كۇتتىرەتىن رەسەي فەدەراسياسىنىڭ مەملەكەتتىك قۇندى قاعازدارىنا سالىپ «تابىس تاپقىزايىق».
«ديۆەرسيفيكاسيا» دەگەن ٴسوزدى «كوپتاراپتى، ٴارتاراپتى» دەپ اۋدارعان بولىپ ٴجۇر. ٴبىراق بۇلاردىڭ بىردە-بىرى تەرميننىڭ ناقتى ماعىناسىن اشا الماي تۇر. تەرميننىڭ ناقتى ماعىناسى قازاقشالاپ قارابايىر تىلمەن تۇسىندىرەر بولساق، «جان-جاقتان وق اتىلسا دا، ەش دارىمايتىن نىسان» دەگەن ٴسوزدى بىلدىرەدى. ٴبىزدىڭ دە ۇلتتىق قورلارىمىزداعى قازىنامىز ٴدال وسىنداي جان-جاقتان تونەر ٴقاۋىپتىڭ بىردە-بىرىنەن زيان شەكپەيتىندەي جاعدايدا بولۋى كەرەك. ٴقازىر قازىنامىزداعى دوللار ۇلەسى 50 پايىزدان اسادى. ال بۇل دۇنيەجۇزى بويىنشا قۇنسىزدانىپ بارا جاتقان ۆاليۋتا. بىلتىردىڭ وزىندە عانا ول ٴوز سالماعىن 35 پايىزعا كەمىتتى. ەۆرو دا قۇنسىزدانۋ جاعدايىن «قالاپ العان» اقشا. مۇنىڭ قۇنسىزدانۋ دەڭگەيى دە 30 پايىزدان اسقان. رۋبلگە قاتىستى دا وسىنى ايتۋعا بولادى. تەك قانا التىنىمىز بىلتىر 30 پايىزدان استام سالماق قوستى. بيىل دا وسىنشا مولشەردە قىمباتتايتىنىن حالىقارالىق قارجى ساراپشىلارى مويىنداپ قويدى. ال ٴبىزدىڭ قورلارداعى قازىنامىزدا التىننىڭ ۇلەسى 5 پايىزدىڭ و جاق، بۇ جاعىندا. دەمەك، ۇلتتىق قورداعى بايلىقتى ديۆەرسيفيكاسيالاۋدىڭ ٴبىرىنشى جولىن ەلباسىمىزدىڭ ٴوزى كورسەتىپ بەرسە، ەكىنشى جولى ۆاليۋتانى التىنعا ايىرباستاۋ. جالپى العاندا، التىننىڭ قازىنامىزداعى ۇلەس سالماعىن ەڭ كەمى 20 پايىزدان اسىرۋ كەرەك سەكىلدى. ٴبىزدىڭ ويىمىزشا، قازىنادا 25 پايىز دوللار، 25 پايىز ەۋرو، 25 پايىز التىن ساقتالىپ، قالعان 25 پايىزىنىڭ تەڭ جارتىسىنان كوبىن يۋان مەن رۋبلگە تەڭدەي بولسەك، ناعىز تاۋەكەلسىز ديۆەرسيفيكاسيا سول بولار ەدى. ال ازىرگە ۇلتتىق قوردا مول قازىنامىز بار دەگەنىمىزبەن ونىڭ ٴوزى ەرتەڭگى تاعدىرى نە بولارى بەلگىسىز دۇنيە بولىپ تۇر. ەگەر دوللار 1997 جىلعى رۋبل كۇيىن كەشسە، جاعدايىمىز نە بولادى؟ مىنە، وسىنى ەستەن شىعارماۋ كەرەك. ونسىز دا، «دوللاردىڭ ىشىنەن جەگى قۇرت جەپ جاتقانىن»، بۇل كوك قاعازدىڭ ٴتۇپتىڭ تۇبىندە كەرەكسىز دۇنيە بولىپ قالاتىنىن ٴبىز عانا ەمەس، حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىندالعان داڭقتى ەكونوميستەردىڭ وزدەرى دە ايتىپ جاتىر. ازىرگە ۇلتتىق قور كىلتى «قالتاسىندا جۇرگەندەر» بۇعان كوڭىل اۋدارعىسى كەلمەيدى. ەگەر وسىنداي بايلىق مەملەكەتتىكى بولماي، ولاردىڭ وزدەرىنىڭ جەكە مەنشىگى بولسا، نە ىستەر ەدى؟ ارينە، ٴسوز جوق، قازىرگىدەگىدەي جاعدايدان بويلارىن اۋلاق سالار ەدى.

تاڭشولپان بەكبولات

http://www.aikyn.kz/index.php؟option=com_content&task=view&id=8343&itemid=2

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!