كەدەندىك وداق ەلدەرى اراسىنداعى بەكەت الىندى، ەندى نە بولادى؟

بۇگىن كەدەندىك ۇشتىك وداق ەلدەرى اراسىنداعى بەكەتتەردىڭ ٴبارى «ٴومىر ٴسۇرۋىن توقتاتادى». بۇدان بىلاي وداق مەملەكەتتەرى اراسىنداعى تاۋار اينالىمىن شەكارادا راسىمدەۋدىڭ ٴوزى دە بولمايدى. ارى-بەرى بارىس-كەلىس ىركىلىسسىز جۇرەدى. بۇدان شىعاتىن قورىتىندى- كەدەن وداعى تولىق قۋاتىندا، جەكەلەگەن مەملەكەتتەر مۇددەسىنە باعىنباي، حالىقارالىق ينتەگراسيالىق زاڭدار شەڭبەرىندە جۇمىس ىستەي باستايتىندىعى. جۇرتتىڭ ٴبارى «ەندى نە بولادى؟» دەگەن سۇراقتىڭ جاۋابىن ىزدەۋدە. ٴبىز دە وسى ماسەلەنى قاۋزاپ كورەلىك.

«كەدەن وداعى مەملەكەتتەرى اراسىنداعى بەكەتتەر الىنعان سوڭ باعا تۇسەدى» دەگەن ٴسوز مۇلدە بەكەرشىلىك. بىزدە كەرىسىنشە، كەيبىر تاۋارلار باعاسىنىڭ ٴوسۋى مۇمكىن. سەبەبى ەڭ ٴبىرىنشى كەدەن وداعى اۋماعىندا باعالار شەندەسۋگە ۇمتىلادى. وسى زاڭدىلىق تۇرعىسىنان قاراساق، ەت، ٴسۇت، باسقا دا ازىق-تۇلىك باعالارى رەسەيدە بىزدەگىدەن جانە بەلورۋسسياداعىدان الدەقايدا جوعارى. دەمەك، وسى ەكى مەملەكەتتىڭ ىشكى نارىعىنداعى باعا رەسەيمەن تەڭەسكەنشە جوعارىلاي بەرەدى. مۇندا قورقاتىن ەشتەڭە جوق. ەسەسىنە ۇكىمەت «دەفەرەنسيالىق كوەففيسيەنت» دەگەندى كوپ ۇزاماي وندىرىسكە ەنگىزۋى مۇمكىن. ولاي بولماعان جاعدايدا، ەلباسى نۇسقاۋىمەن تاعى دا قازاقستاندىقتاردىڭ كىرىستەرى وسىرىلەدى. باعانىڭ ٴوسىمى شەكسىزدىككە ۇمتىلمايدى. ەڭ جوعارى دەڭگەي - كەدەن وداعى مەملەكەتتەرىندەگى باعانىڭ ەڭ جوعارى مولشەرى. ودان اسپايدى. مىنە، سوندىقتان دا باعا قىمباتتايدى دەپ «جانتالاسۋدىڭ» قاجەتى جوق. ايىرماشىلىق 15-25 پايىزدى عانا قۇراۋى مۇمكىن.
كەدەن وداعى مەملەكەتتەرىنىڭ اراسىنداعى بەكەتتەر تولىق الىنعاندا، ەكىنشى ٴبىر «دۇربەلەڭ» اقيقاتقا اينالۋى مۇمكىن. ول - رەسەيمەن شەكارالاس ايماقتارداعى اۋىلدىقتار ٴوز ونىمدەرىن وتاندىق نارىققا ەمەس، رەسەيگە شىعارۋى ارقىلى ٴومىر اقيقاتىنا اينالادى. سوندىقتان دا ىشكى نارىق ازىق-تۇلىكتەن بوساپ قالماۋى ٴۇشىن دە ايماق جەتەكشىلەرى مەن ۇكىمەت باسشىلارى باعانى بوساتۋعا ٴماجبۇر بولادى. دەسەك تە رەسەيدەگى ارزان تاۋارلار ٴبىزدى ٴبىراز قارىق قىلۋى مۇمكىن. ماسەلەن، رەسەيدە دارى-دارمەكتىڭ كوپتەگەن ٴتۇرى وندىرىلەدى. ونىڭ باعاسى الىس شەتەلدەردەن يمپورتتالاتىن ٴدارى باعاسىنان الدەقايدا تومەن. مىنەكي، ٴسويتىپ، ٴبىر جاعىنان ۇتىلساق، ەكىنشى جاعىنان ۇتىپ شىعامىز.
تۋراسىنا كەلگەندە، ۇتىلىستان ۇتىس كوپ بولماق. ەڭ الدىمەن تاۋار وندىرۋشىلەرىمىز ۇلكەن نارىققا ەمىن-ەركىن شىعاتىن بولادى. بۇل قازاقستاندىق ەكونوميكانىڭ قارقىندى دامۋىنا سۇبەلى ۇلەس بولىپ قوسىلادى. ەكىنشىدەن، كەدەن وداعى مەملەكەتتەرىنىڭ سىرتقى شەكارالارى وسى ۋاقىتقا دەيىنگىدەن سەنىمدىرەك قورعالادى. ويتكەنى ىشكى شەكارادان بوساعان ماماندار جۇمىسسىز قالمايدى، سىرتقى شەكارالاردا سەرۆيستىك قىزمەتتى كۇشەيتۋ ٴۇشىن سوندا جىبەرىلەدى. سىرتقى شەكارالاردىڭ سەنىمدى بولۋىنا تالاپ كۇشەيەدى. ولاي بولسا، كەدەنشىلەردىڭ جەمقورلىعى، پاراقورلىعى دەگەن «پالە» سوزدىك قورىمىزدان كەتەتىن كەز الىس ەمەس دەپ ويلاۋ كەرەك. سونداي-اق سىرتقى شەكارالارداعى جۇكتەردىڭ ىركىلىسى دە بولمايدى. بۇل ەرسىلى-قارسىلى ترانزيتتىك تاسىمالدىڭ وسۋىنە جول اشادى.
ٴقازىر شەتەلدىك اۆتوكولىكتەرىن ۋاقىتىندا راسىمدەي الماعان توپ قىنجىلىس ۇستىندە. ويتكەنى ەندى تولەنەتىن باج سالىعى بۇرىنعىدان الدەقايدا ارتىق. دەسەك تە بۇل - ۋاقىتشا قۇبىلىس. ەگەر اقيقاتقا تۋرا قارار بولساق، شامامەن ٴبىر جىل ىشىندە اۆتوكولىكتەر تۇگىل، الىس شەتەلدەردىڭ تولىپ جاتقان تاۋارلارى ٴبىزدىڭ ىشكى نارىقتا مۇلدە ارزانداپ كەتەدى. ويتكەنى جوسپار بويىنشا رەسەي فەدەراسياسى بيىلعى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن، قازاقستان 2012 جىلى دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا مۇشەلىككە وتەدى. ال بۇل ۇيىمعا مۇشە ەلدەردىڭ ٴبىر-بىرىنىڭ تاۋارلارىنا باج سالىعىن سالۋعا رۇقسات ەتىلمەيدى. سوندىقتان دا ەۋرووداق، اقش، جاپون تاۋارلارىنىڭ بارلىعى دا ٴبىزدىڭ وتاندىق نارىقتا باج سالىعىنسىز ساتىلاتىن بولادى. مىنەكي، اقيقات - وسى. «ٴبىر جىلعا قويان تەرىسى دە شىدايدى» دەگەن حالىقپىز عوي، 2012 جىلعا دەيىن يمپورتتان ٴسال باس تارتا تۇرساق، ودان ەشتەڭەمىز كەتپەيدى. كەرىسىنشە، ٴبىراز اقشامىز قالتامىزدا قالىپ، بيىل ساتىپ الىنباعان اۆتوكولىكتى كەلەسى جىلى مىنەتىن بولامىز. ال ەگەر 2012 جىلدان باستاپ ەۋراازەق اۋماعىندا ەركىن ەكونوميكالىق ايماق جۇمىس ىستەيتىن بولسا، ارزان تاۋار سوندا مولايادى. قىسقاسى، ٴبىز ەلباسى نۇسقاعان جولمەن دۇرىس ٴجۇرىپ بارا جاتىرمىز.

تاڭشولپان بەكبولات

http://www.aikyn.kz/index.php؟option=com_content&task=view&id=8704&itemid=2

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!