قازاقستان داعدارىسقا دايىن با؟

« ۇلى دەپرەسسيا ەسىك قاعىپ تۇر»، «تاريحتا بولماعان، زاردابى زور قارجى داعدارىسى انە-مىنە باستالادى» دەپ الەمنىڭ بەلگىلى قارجىگەرلەرى مەن ەكونوميستەرى دابىل قاققالى ٴبىراز بولدى. جاھان كوشباسشىسى - اقش-تىڭ سىرتقى قارىزى بۇگىندە 15 تريلليونعا جەتىپ جىعىلادى. جاعدايى ٴماز ەمەس، قىسقا ۋاقىت ىشىندە 40 ميلليوننان استام ادام تاقىر كەدەيشىلىككە ۇشىراپ، حالىق بارلىق ٴىرى قالالاردا شەرۋلەتىپ جاتىر.

ارتى نەگە ۇرىندىرارىن ٴبىر قۇداي بىلەدى. ەۋروپانىڭ جاعدايى بۇدان دا سوراقى. گرەكيا دەفولتپەن بەتپە-بەت كەلسە، يتاليا، يسپانيا، پورتۋگاليا دا سونىڭ الدىندا تۇر. وزگە ۇساق-تۇيەك مەملەكەتتەردى ەسەپكە الماعاننىڭ وزىندە، الپاۋىت فرانسيا مەن گەرمانيانىڭ دا شەكەسى شىلقىپ تۇرماعانى بەلگىلى. سودان بولار، «قايتسەك، داعدارىستان ەۋروايماقتى امان الىپ قالامىز؟» دەپ ٴىرى بانكيرلەر، قارجىگەرلەر، ەكونوميستەر، مەملەكەت باسشىلارى «كۇلتوبەنىڭ باسىندا كۇندە كەڭەس» جاساپ جاتىر. ٴبىراق داعدارىستان امان قالار جولدى شام الىپ ىزدەسە دە تاپپاي وتىرعان جايى بار. اپتا ورتاسىندا ۇلىبريتانيانىڭ باس بانكيرى مەن سول ەلدىڭ باسشىسى دەۆيد كەمەرون «ەۋروپانىڭ ەكونوميكالىق داعدارىستىڭ شىڭىراۋىنا قۇلاۋىنا بىرەر اپتا عانا قالدى» دەپ جۇرتتى ودان ٴارى ۇركىتىپ قويدى. ول - ول ما، قارجىگەر دجوردج سوروس جانە 95 الەمدىك دەڭگەيدەگى ساياساتكەرلەر، قارجىگەرلەر، عالىم-ەكونوميستەر جانە بيزنەسمەندەر «ەگەر دە ٴبىز ايتقان رەسەپتى جۇزەگە اسىرماساڭدار، جىل سوڭىنا دەيىن باستارىڭا قارالى كۇن تۋادى» دەپ ەۋرووداق باسشىلارىنا حات جولدادى. قىسقاسى، اۋزىن اپانداي اشىپ، ۇلكەن ٴبىر قارجىلىق، ەكونوميكالىق داعدارىس مىسىقتابانداپ كەلىپ قالعانى شىندىق. سودان بولار، كەز كەلگەن مەملەكەت اپاتتان قالاي امان قالۋدىڭ جولىن ىزدەۋدە. كەشە ەلىمىزدىڭ پرەمەر-مينيسترى كارىم ٴماسىموۆ ٴماجىلىستىڭ پلەنارلىق وتىرىسىندا «اعىلشىن ورتالىق بانكى باسشىسىنىڭ ايتقاندارىن جوققا شىعارا المايمىن. داعدارىستىڭ ەكىنشى كەزەڭى ەسىك قاعىپ تۇرعانى شىندىق» دەپ مويىندادى. «ۇكىمەت داعدارىستان امان قالۋدىڭ جوباسىن جاسادى. ەگەر دە ول (داعدارىس) ەسىكتەن ەنەتىن بولسا، سول جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا تۋرا كەلەدى» دەدى. ٴبىراق ول قانداي جوبا، ونىڭ باسىن اشىپ ايتپادى. راسىندا، تاعى ٴبىر قارجى داعدارىسى كەلە جاتىر ما؟ الدە، بۇل جاھاندى ۇرەيلەندىرە وتىرىپ، الاساپىران شاقتا قوماقتى اقشا تاۋىپ قالعىسى كەلىپ جۇرگەن الەمدىك دەڭگەيدەگى قارجى سالاسىنداعى الاياقتاردىڭ قاۋەسەتى مە؟ الدە، وتكەن عاسىردىڭ وتىزىنشى جىلدارى اقش باستان كەشكەن « ۇلى دەپرەسسيا» تاعى اينالىپ كەلىپ تۇر ما؟ بۇعان قازاقستان قانشالىقتى دايار؟
ٴىلياس يسايەۆ قارجىگەر:
- داعدارىستى «قاۋەسەت» دەپ ايتۋعا بولماس. ٴبىر ٴدۇمپۋدىڭ بارى انىق. اسىرەسە، ەۋروپالىق ەلدەر ونىمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىر. ارينە، ارتى دۇرىس بولعاي دەيمىز دە. گرەكيا، يسپانيا، پورتۋگاليادا بولىپ جاتقان جاعداي مەملەكەتتىڭ شەڭبەرىنەن شىعىپ كەتسە، ەۋروايماقتاعى وزگە ەلدەرگە دە اسەرى قاتتى بولماق. سودان بولار، فرانسيا مەن گەرمانيا جانتالاسىپ، ول ەلدەردەگى دەفولتتىڭ الدىن الۋعا ۇمتىلۋدا. ويتكەنى ەۆرو ۆاليۋتانى دۇنيەگە اكەلۋگە وسى ەكى ەل ۇلكەن تەر توكتى. شيرەك عاسىر دايارلاندى. ەندى ونى «جورگەگىندە تۇنشىقتىرۋعا» ولار مۇددەلى ەمەس. قالايدا ٴبىر جولىن تابارى حاق. ارينە، ول ەلدەر دە داعدارىس تۋىنداپ جاتسا، ونىڭ اسەرى قازاقستانعا دا تيەرى انىق. ويتكەنى ٴبىز ۇلتتىق قورىمىزدىڭ جارتىسىن سول ەلدەردىڭ، اسىرەسە، فرانسيا مەن گەرمانيانىڭ باعالى قاعازدارىمەن ساقتاپ وتىرمىز. سىرتقى ساۋدا اينالىمىندا ەۋروايماقتىڭ الار ورنى زور. سوندىقتان ول جاقتا بولعان داعدارىس ٴبىزدى اينالىپ وتەدى دەۋگە بولمايدى. قاپى قالماس ٴۇشىن، ٴتۇرلى ساقتىق شارالارىن جۇزەگە اسىرۋعا تۋرا كەلمەك.
بەيسەنبەك زيابەكوۆ، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور:
- ەگەر دە ەۋروپاعا شىعارىپ وتىرعان شيكىزاتتارىمىزدىڭ قۇنى ول جاقتا ٴتۇسىپ كەتسە، ٴسوز جوق اسەرى بولادى. ويتكەنى قازاقستان ەۋروايماقپەن وتە تىعىز قارىم-قاتىناستا. 2007 جىلعىداي قينالىپ قالماس ٴۇشىن، مەنىڭشە، قازاقستان جوسپارلى ەكونوميكاعا كوشكەنى ٴجون. سوندا ٴبىز كەز كەلگەن تىعىرىقتىڭ الدىن الۋعا شامامىز جەتەتىن بولادى.

نۇرسۇلۋ مىرزابەكوۆا

http://www.aikyn.kz/index.php؟option=com_content&task=view&id=10408&itemid=2

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!