كاسiپكەرلiككە كەدەرگiلەر

قر پرەزيدەنتi ن.نازاربايەۆ دۇيسەنبi كۇنگi رەسپۋبليكالىق باق وكiلدەرiمەن كەزدەسۋ بارىسىندا ماڭىزدى ماسەلەلەر قاتارىندا وتاندىق شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiكتi دامىتۋ ماسەلەسiن اتادى. مەملەكەت تاراپىنان كاسiپكەرلiكتi نىعايتۋ باعىتىندا جاسالعان شارالاردىڭ اۋقىمدىلىعى جاعىنان، 183 ەلدiڭ iشiنەن قازاقستان 59-ورىندى يەمدەنگەنiن مالiمدەگەن ەلباسى 2011 جىلعى حالىققا جولداۋىندا 2020 جىلعا قاراي شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiك ۇلەسiن ٴجiو-نiڭ 40 پايىزىنا جەتكiزۋ تۋرالى ماقسات قويىلعانىن ايتتى. وتاندىق بيزنەستiڭ بۇگiنگi احۋالىن دوڭگەلەك ۇستەل باسىنا جيىلعان كاسiپكەرلەر دە كەڭiنەن تالقىعا سالدى. وتكەن اپتادا الماتىدا دوڭگەلەك ۇستەل ۇيىمداستىرعان business resours مەدياحولدينگi "قر شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiك: دامۋعا باعىتتالعان زاماناۋي احۋال مەن كەلەشەگi" تاقىرىبىنداعى داعدارىستان كەيiن العاش رەت ۇيىمداستىرعان زەرتتەۋiنiڭ ناتيجەسiن جاريالادى. قر ساۋدا-ونەركاسiپ پالاتاسى مەن ەقدب شەڭبەرiندەگi bas باعدارلاماسىمەن بiرiگە وتىرىپ، جۇرگiزiلگەن ساۋالناماعا ەلiمiزدiڭ تۇكپiر-تۇكپiرiندەگi 2 مىڭ كاسiپكەر مەن ساراپشى تارتىلعان. جوبانىڭ ماقساتى – وتاندىق شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiكتiڭ الەمدiك قارجىلىق جانە ەكونوميكالىق داعدارىستان كەيiنگi دامۋى، ولاردىڭ ٴتۇيiندi تۇيتكiلدەرi، قازاقستاندىق كاسiپكەرلiككە جاقسى جاعداي جاسالعان ٴوڭiردi انىقتاۋ جانە ەلiمiزدەگi شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiكتi دامىتۋعا قاتىستى ماسەلەلەرگە قوعام نازارىن اۋدارۋ. زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ جەتەكشiسi قارلىعاش مۇقاش حانىمنىڭ ايتۋىنشا، باسىم بولiگi تەلەفون ارقىلى جۇرگiزiلگەن ساۋالنامانىڭ قورىتىندىسىندا ەلiمiزدەگi ەكونوميكالىق احۋالعا "جاعىمدى"، "جاعىمدىراق" دەگەن باعا بەرiلگەن. ەرتەڭگە دەگەن ٴۇمiتi باسىمدار قاتارى اسiرەسە، قىزىلوردا، قوستاناي، سولتۇستiك قازاقستان، اتىراۋ وبلىستارىندا كوپ. ال الماتى، جامبىل، اقتوبە وبلىستارى مەن الماتى قالاسىنداعى كاسiپكەر اعايىن وتاندىق كاسiپكەرلiكتiڭ بۇگiنگi جاعدايىن ونشا جاعىمدى سانامايدى. بيزنەستi كەڭەيتۋدiڭ كەدەرگiلەرi انىقتالعان تiزiمنiڭ باسىندا تاۋاردى وتكiزۋ نارىعىنىڭ شەكتەۋلiلiگi، ادiلەتسiز باسەكەلەستiك، اكiمشiلiك كەدەرگiلەر، كاسiبي بiلiكتiلiگi جوعارى مامانداردىڭ تاپشىلىعى تۇر. سونداي-اق شيكiزات باعاسىنىڭ ٴوسۋi مەن مەردiگەرلiك قىزمەتتiڭ قىمباتتاۋى (9،1%)، سالىق سالماعىنىڭ اۋىرلىعى (5،4%)، ينفراقۇرىلىمداردىڭ جەتiسپەۋiن (2،6%) بيزنەسمەندەر قاۋىمى بۇگiنگi قيىندىقتار قاتارىنا جاتقىزعان. رەسپوندەنتتەردiڭ نەبارى 0،5 پايىزى كاسiپكەرلiكپەن اينالىسۋعا ەشتەڭە دە كەدەرگi كەلتiرمەيدi دەگەن ۇستانىمدا. كاسiپكەرلەر پiكiرiنشە، وتاندىق نارىققا شەتەلدiكتەردiڭ كوپتەپ ەنۋiمەن تۇسپا-تۇس كەلەتiن مامان تاپشىلىعى باسەكەنi كۇشەيتپەك. سوعان قاراماستان، ساۋالناماعا تارتىلعانداردىڭ ٴاربiر ەكiنشiسi جەكە كاسiبiنiڭ ۋاقىت وتكەن سايىن دامي تۇسەتiنiنە سەنiم بiلدiرگەن. قر ستاتيستيكا جونiندەگi اگەنتتiكتiڭ دەرەكتەرiنە سۇيەنسەك، 2010 جىلدىڭ العاشقى جارتىسىندا ەلiمiزدە بارلىعى 564 012 شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiك سۋبەكتiسi تiركەلگەن. ساۋالناماعا قاتىسۋشىلاردىڭ باسىم بولiگi كاسiپكەرلiكتi دامىتۋعا كەدەرگi كەلتiرەتiن جايتتاردى جويعاندا عانا ايماقتارداعى ەكونوميكالىق احۋال تۇزەلەدi دەگەن سەنiمدە. ال زەرتتەۋ جۇمىسىنىڭ قورىتىندىسىنا كوڭiلi تولماعاندار قاتارىنداعى "بولات" شارۋا قوجالىعىنىڭ جەتەكشiسi بولات قاسىمجانوۆ: "ارينە، شاعىن كاسiپكەرلiك مۇنداي زەرتتەۋ جوبالارىنا ٴزارۋ. بiراق بiزگە ناقتى iس جۇزiنە اسىرا الاتىن پايدالى زەرتتەۋلەر قاجەت. ولار بەلگiلi بiر ماقساتتا، ناقتى بiر سالاعا نەگiزدەلۋi تيiس"، – دەدi. ال كاسiپكەرلەردiڭ تاۋەلسiز اسسوسياسياسىنىڭ پرەزيدەنتi تيمۋر نازحانوۆتىڭ پiكiرiنشە، شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiككە قاتىستى پروبلەمالاردىڭ ٴتۇزiلۋ رەتi دۇرىس ەمەس: "ەڭ بiرiنشi كەزەكتە – جەمقورلىق، ودان كەيiن بارىپ وتكiزۋ نارىعىنىڭ شەكتەۋلiلiگi، سالىق پەن سالىقتىق اكiمشiلiككە قاتىستى قيىندىقتار تۇر". زەرتتەۋ بارىسىندا "لاۋازىمىن اسىرا پايدالانۋدىڭ سالدارىنان جەمقورلىققا جول بەرiلدi، كاسiپكەرلiكتiڭ باستى دەرتi – جەمقورلىق" دەپ مۇڭ شاققاندار قاتارى الماتىدا (34،2%)، وڭتۇستiك قازاقستان وبلىسىندا (22،7%)، ماڭعىستاۋ (20،6%)، باتىس قازاقستان (18،1%)، قاراعاندى (17،1%) وبلىستارىندا كەزدەسكەن. بiزدiڭ "جەمقورلىق پروبلەماسى بۇگiندە كاسiپكەرلەر ٴۇشiن شىنىمەن-اق وزەكتi ماسەلە ەمەس پە؟" دەگەن ساۋالىمىزعا جاۋاپ بەرگەن قر ساۋدا-ونەركاسiپ پالاتاسىنىڭ پرەزيدەنتi ەرلان قوجاسباي: "كەز كەلگەن زەرتتەۋ – سۋبەكتيۆتi. ول كوپتەگەن فاكتورلارعا بايلانىستى. بiزدiڭ پالاتا تاپسىرىسىمەن ارنايى جۇرگiزiلگەن بۇل جوبا قانداي دا بiر جاعدايدىڭ كورiنiسi بولىپ تابىلادى. ساۋالناما ناتيجەسiندە جەمقورلىق بەسiنشi ورىندا تۇر. دەمەك وزگە قيىندىقتارعا قاراعاندا، كاسiپكەرلەر ٴۇشiن جەمقورلىق اسا وزەكتi ەمەس. بۇرىن اكiمشiلiك كەدەرگiلەر الدىڭعى قاتاردا تۇرسا، بۇگiندە ول ٴتورتiنشi ساتىعا سىرعىپ، ەسەسiنە، وتكiزۋ نارىعىنىڭ شەكتەۋلi بولۋى كۇر تارتiبiنە شىققان. مەن مۇنىمەن كەلiسەمiن. ويتكەنi تەرريتوريانىڭ ۇلكەندiگiن، نارىقتاردىڭ بiر-بiرiنەن تىم الشاق ورنالاسۋىن ەسكەرسەك، شىندىققا جاناسادى. كەدەندiك وداقتىڭ قۇرىلۋى نارىق اۋقىمىن كەڭەيتۋگە مۇمكiندiك بەرەدi. وسىنىڭ ارقاسىندا ەلiمiزدەگi كەيبiر كومپانيالاردىڭ تاۋار اينالىمى كۇرت ٴوستi. سونىمەن قاتار زەرتتەۋدە ايتىلعان ادiلەتسiز باسەكە، اكiمشiلiك كەدەرگiلەر، قارجى تاپشىلىعى سەكiلدi ماسەلەلەردiڭ قيىندىق تۋعىزاتىنى دا راس"، – دەدi. زەرتتەۋ قورىتىندىسىندا الماتىلىق رەسپوندەنتتەردiڭ 40،4 پايىزى كەلەشەگi ٴۇشiن الاڭدايتىندىقتان، پەسسيميستiك كوزقاراستا بولعان. دوڭگەلەك ۇستەلدە ساۋالنامانىڭ قورىتىندىسىمەن تانىسقان الماتى قالالىق كاسiپكەرلiك پەن وندiرۋشiلiك باسقارماسى باستىعىنىڭ ورىنباسارى ماقسات راحمەتوۆ: "الماتىلىق كاسiپكەرلەردiڭ 40 پايىزدان استامى پەسسيميستiك كوزقاراستا بولۋى – مەن ٴۇشiن توسىن جايت. وزدەرiڭiز بiلەسiزدەر، قالا بيۋدجەتiنە كەلiپ تۇسەتiن كiرiستiڭ 61 پايىزىن شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiكتەن تۇسەتiن قاراجات قۇرايدى. شوك-تi ورiستەتۋ، ونى بارىنشا دامىتۋ باعىتىندا الماتى قالالىق اكiمدiگi تاراپىنان اتقارىلىپ جاتقان شارۋا كوپ. سوندىقتان الداعى ۋاقىتتا دا كاسiپكەرلەرمەن بارىنشا تىعىز قارىم-قاتىناستا جۇمىس جاساۋعا مۇددەلiمiز. 2011 جىلدىڭ 22 اقپانىنداعى كورسەتكiشتەر بويىنشا الماتى قالالىق ۇيلەستiرۋ كەڭەسiنiڭ شەشiمiمەن جالپى قۇنى 23 ملرد. تەڭگەگە تەڭ 23 جوبا قارالىپ، جۇزەگە اسىرۋعا قارار قابىلدانعان. 2131 جۇمىس ورنى ساقتالىپ، 2460 جاڭا جۇمىس ورنى اشىلدى"، – دەدi. وسى ماسەلەگە وراي، بiزگە پiكiرiن بiلدiرگەن ەرلان قوجاسباي مىرزا: "مەنiڭشە، مۇنىڭ ەكi سەبەبi بار. بiرiنشiدەن، الماتى – جىلجىمايتىن مۇلiك نارىعى وتە قىمبات قالا. كاسiپورىنداردىڭ كوپشiلiگi قۇرىلىس پەن جىلجىمايتىن مۇلiك نارىعى سالاسىنا ماماندانعان. ساۋالناما قاتىسۋشىلارى جاعدايدى جاعىمسىز دەپ باعالاعاندىقتان، زەرتتەۋ كورسەتكiشiن تومەندەتكەن. ەكiنشiدەن، الماتىداعى باسەكەلەستiك وزگە وڭiرلەرگە قاراعاندا كۇشتiرەك، نارىق اۋقىمى كەڭ، حالىق سانى كوپ. باسەكەلەستiككە توتەپ بەرۋ تۇرعىسىنان العاندا، الماتىلىق كاسiپكەرلەر شارۋاعا مىعىم ٴارi كاسiبي ساۋاتتى، اقپاراتقا دەر كەزiندە قول جەتكiزەدi. وسىنداي جايتتار الماتىلىق شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiك وكiلدەرiنiڭ پەسسيميستiك كوزقاراستى ۇستانۋىنا سەبەپ بولۋى مۇمكiن". قر جيھاز جانە اعاش وڭدەۋ ٴوندiرiسi كاسiپورىندارىنىڭ اسسوسياسياسى پرەزيدەنتiنiڭ ورىنباسارى ەۆگەنيي بەسسونوۆ تيمۋر نازحانوۆ كوتەرگەن سالىق ماسەلەسiن قاۋزادى. ونىڭ ايتۋىنشا، وتاندىق شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiككە ارنالعان سالىق كولەمiن 6 پايىزعا دەيiن ارزانداتۋ كەرەك. قوسىمشا قۇن سالىعىنا (قسق) قاتىستى سىن ايتقان بەسسونوۆ شەتەلدiكتەرگە سالىناتىن قوسىمشا قۇن سالىعى بiر بولەكتiگiن، ال iرi بيزنەس وكiلدەرiنە ٴتۇرلi جەڭiلدiكتەر قاراستىرىلعانىن، كەيبiرەۋi تiپتi سالىق جاۋاپكەرشiلiگiنەن مۇلدە بوساتىلعانىن، ەسەسiنە شاعىن جانە ورتا كاسiپكەرلiككە تيەسiلi قسق تىم كوپتiگiن ايتتى. ٴنازيا جويامەرگەنقىزى http://www.turkystan.kz/page.php؟page_id=30&id=5783

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!