يسلام بانكىنە قىزىعۋشىلىق ارتۋدا

يسلام اق­شانى تەك الىپ-ساتۋدا، ٴبىر تاۋاردىڭ ەكىنشى ٴبىر قولعا وتۋىندە قولدانىلاتىن سايمان نەمەسە ايىرباس قۇرالى رەتىندە قاراستىرادى. سوندىقتان دا، شاريعات زاڭىندا اقشا بۇگىنگى كۇندەگىدەي تاۋارعا اينالماۋى كەرەك. ريبامەن قاتار يسلام ٴدىنى «عارارعا» (بەل­گىسىزدىك، ناقتىلىقتىڭ بول­ماۋى)، «مايسيرگە» (سپەكۋليا­سيا، ازارت) قارسى. سول سەبەپتى بۇل جۇيەدەگى بانكتەر يسلامدا تىيىم سالىنعان تاۋارلاردى (الكوگول، تەمەكى ونىمدەرى، شوشقا ەتى جانە ت.ب.) ٴوندىرۋدى جانە ساتۋدى، قارۋ-جاراق ٴوندىرىسىن، پايىزدىق ۇستەمە اقى ارقىلى پايدا تاباتىن كومپانيالاردى قار­جىلاندىرمايدى. ونىڭ باستى ەرەكشەلىگى دە وسىندا. ياعني، يسلام قارجىلاندىرۋ جۇيەسى بويىنشا اقشانى نەسيەگە بەرىپ، ودان ۇستەمە اقى الۋ حارام بولىپ سانالادى. دامىعان مەملەكەتتەردە بانكتىڭ دە، تابىستىڭ دا قىزىعىن تەك باي ادامدار كورەدى. ال، يسلامدىق قارجى جۇيەسىن قابىلداعان ەلدە مۇنىڭ ٴبارى بار حالىققا ورتاق. داعدارىس كەزىندە يسلام قارجى جۇيەسى زارداپ شەكپەي، كەرىسىنشە، وندا ٴوسىم باي­قال­عانىن دۇنيەجۇزىنىڭ باق-ى جارىسا جازدى. يسلامدىق قار­جىلاندىرۋ نەگىزىنىڭ بەرىكتىگى مەن ونىڭ تابىسى ۇستەمە پايىزعا باعىنىشتى ەمەستىگى قاراپايىم جۇرتشىلىقپەن قاتار دامىعان مەملەكەتتەردىڭ دە بۇل جۇيەگە قىزىعۋشىلى­عىن ارتتىرعانى انىق. بۇگىندە الەم بويىنشا 50-دەن استام ەلدە 300-گە جۋىق يسلامي بانك قىزمەت ەتەدى. ولاردىڭ اكتيۆتەرى شاشامەن 700 ملرد – 1 ترلن اقش دوللارىنا تەڭ، قىزمەت ەتۋ اۋماعى تەك قانا اراب ەلدەرىندە عانا ەمەس، سونداي-اق، اقش، كانادا، ۇلىبريتانيا جانە اۆستراليادا تارالعان. ولاردىڭ تۇتىنۋشىلارى مەن كليەنتتەرى تەك قانا مۇسىلماندار ەمەس، ٴىرىلى-ۇساقتى باتىستىڭ كومپانيالارى. الەمدەگى الدىڭعى قاتارلى بانكتەر – jp morgan، deutsche bank، abn amro، iag، citibank chase manhattan جانە hong kong & shanghai banking corporation وزدەرىنىڭ قۇرىلىمىندا يسلامي بانككە ارنالعان ارنايى بولىمدەرىن اشقان. قارجى داعدارىسىنا دەيىنگى يسلامدىق بانكتەردىڭ جىلدىق دامۋ ديناميكاسى قارقىندى تۇردە ارتىپ، 10-15% قۇرادى. 2012 جىلى يسلامي بانكتەرگە تيەسىلى اكتيۆتەردىڭ قۇنى 1،6 ترلن اقش دوللارىنا جەتەدى دەپ كۇتىلۋدە. يسلام بانكتەرىنىڭ ەڭ ۇلكەن ورتالىقتارى يراندا ($235 ملرد)، ساۋد ارابياسىندا ($92 ملرد) جانە مالايزيا­دا ($67 ملرد) ورنالاسقان. mena اقپاراتتىق اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتتەرىنشە، يسلام نەگىزىندەگى قارجىلاردىڭ 56 پايىزى تاياۋ شىعىستا شوعىرلانعان. ۇلى بريتانيادا hsbc amanah ukislamic bank of britain بانكى ىسكە قوسىلعان. گەرمانيادا يسلام بانكتەرى جۇيەسى قۇرىلدى. قازاقستاندا يسلام قارجى نا­رىعىن دامىتۋعا باعىتتالعان ٴىس-شارالار ەلباسىنىڭ قولدا­ۋىمەن قارقىندى دامىپ كەلەدى. «يسلام بانكتەرى تۋرالى» ارنايى زاڭ قابىلداندى. بۇل تۇرعىدا ەكى بانك اشىل­دى. ٴبىراق، قازىرگى داعدارىستىڭ بارلىق پروبلەمالارىن شەشۋ ٴۇشىن يسلامدىق قارجى جۇيەسى ٴالى جەتكىلىكسىز  بولىپ وتىر. وتكەن جىلعى رامازان ايىن­دا كاتاردىڭ ۇلتتىق بانكى كليەنتتەرى مەن تۇتىنۋشىلارى­نىڭ نەسيەلەرىن كەمىتكەن. اي سوڭىندا ساراپشىلار سول تۇستا بانك قارجىسىنىڭ كەمىگەنى بايقالماعانىن جاريا ەتكەن. بۇل ٴوز كەزەگىندە بانك  كليەنت­تەرىنىڭ كۇننەن-كۇنگە وسۋىنە ىقپال ەتەرى انىق. يسلام بانكى ۇستەمە پايىز المايتىن بولسا، قالاي پايدا تابۋى مۇمكىن؟ شىنىندا دا، ويلانارلىق سۇراق. ال، جالپى ەكونوميكا عىلىمىنا جۇگىنەتىن بولساق، وندا تابىستىڭ ٴۇش ٴتۇرى قاراستىرىلعان. ٴبىرىنشىسى – مۇلكىڭدى جالعا بەرۋ، ەكىن­شىسى – قولىڭداعى قارجىڭدى ىس­كە قوسۋ جانە اقشانى ساتۋ ارقىلى تۇسەتىن ۇستەمە اقى تابىسى. يسلام ەكونوميكاسى وسى تابىستىڭ ٴۇش تۇرىنەن، تەك قانا اقشانى ساتۋ ارقىلى تۇسەتىن وسىمگە تىيىم سالادى. سەبەبى، بۇل جاعداي كەلىسىمشارتقا وتىرعان ەكى جاقتىڭ ٴبىرىنىڭ ەكىنشى جاقتىڭ ارقاسىندا ادىلەتسىز پايدا تابۋىنا جول اشادى. پايىزدىق ٴوسىمسىز قىزمەت ەتۋىنە قاراماستان يسلام قارجى جۇيەسى ەڭ جىلدام ٴوسۋشى سەگمەنت بولىپ تابىلادى. جىلىنا 15 پايىزعا وسەتىن يسلامدىق نەگىزدەگى اكتيۆتەردىڭ جيىنتىعى 800 ميلليارد اقش دوللارىن قۇرايدى. شاريعات زاڭدارىن ورىنداۋ – يسلامدىق بانكتەردىڭ اينىماس، اجىراماس قاعيداسى. تاعى ٴبىر ايتا كەتەرلىك جايت، يسلام بانكتەر جۇيەسىندە «اقشا يىستەنبەيدى» دەگەن ۇستانىم جارامايدى. شاريعات بويىنشا اقشانىڭ قانداي جولمەن كەلگەندىگى جانە قانداي ماقسات ٴۇشىن جۇمسالاتىندىعى وتە ما­ڭىزدى. ت.سماعۇلقىزى http://zan.zanmedia.kz/index.php؟option=com_content&view=article&id=2894:2011-02-24-15-41-43&catid=143:1&itemid=20

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!