استانا: 
1359 
0
قازاقستاننىڭ ەكىنشى جەر سەرىگىن ۇشىرۋ شىلدە ايىنا جوسپارلانىپ وتىر. ماماندار «قازسات-2» سىر بەرمەيدى دەپ سەنەدى. كەيبىر ساراپشىلار «ەگەر ەكىنشى جەر سەرىك تە ىستەن شىقسا» ەلدەگى عارىش باعدارلاماسىن تۇتاستاي قايتا قاراۋ قاجەت دەپ سانايدى.
قازاقستاننىڭ ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، شىلدەنىڭ 16-سى كۇنى ۇشىرىلاتىن «قازسات-2» جەر سەرىگى ەلدى ساپالى دا ارزان تەلەكوممۋنيكاسيالىق بايلانىس جۇيەسىمەن قامتاماسىز ەتۋگە جاردەم ەتپەك.
اگەنتتىكتىڭ دەرەگىنشە، ماسەلەن قازىرگى تاڭدا شەتەلدىك سپۋتنيك وپەراتورلارىنىڭ قىزمەتىن قولدانىپ وتىرعان قازاقستان ٴوزىنىڭ جەر سەرىگىن ىسكە قوسسا، جىلىنا 2،5 ميلليارد تەڭگەدەن ارتىق قارجى ۇنەمدەيدى.
قازاقستاننىڭ «رەسپۋبليكالىق عارىشتىق بايلانىستار ورتالىعى» مەن رەسەيدىڭ حرۋنيچەۆ ورتالىعى اراسىندا 2006 جىلى جاسالعان كەلىسىم بويىنشا قۇرىلعان «قازسات-2» العاشىندا 2009 جىلى ۇشىرىلۋى ٴتيىس بولاتىن. دەگەنمەن «قازسات-1»ٴ-دىڭ قۇردىمعا كەتۋى جوسپاردى وزگەرتىپ جىبەرگەن.
عارىشتىق اپپاراتتىڭ بولشەكتەرىن وزگەرتۋ ٴۇشىن رەسەي جاعى قازاقستاننان قوسىمشا ۋاقىت سۇراسا، قازاقستان بولاشاق جەر سەرىگىنە بايلانىستى ورتالىققا قوسىمشا تالاپتار قويعان. وسىعان بايلانىستى ۇشىرىلۋ ەكى جىلعا شەگەرىلدى.
«ساپاسى باعاسىنا ساي»
قازاقستان عارىشكەرلەرىنىڭ ٴبىرى ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، ەكى جىلدان بەرى رەسەي تارابى عارىشتىق اپپاراتتىڭ كوماندالىق قۇرالدار بولىگىن باتىستىق كومپانيالاردىڭ قۇرىلعىسىمەن الماستىرعان.
- سول سەبەپتى ول بىرىنشىگە قاراعاندا قىمباتىراق. مۇنىمەن قاتار باتىستىق انالوگتاردىڭ رەسەيلىك قۇرىلعىعا سايكەستىلىگى بويىنشا ساراپتاما ٴجۇردى. قوسىمشا سىناقتار جاسالدى، - دەدى ايدىن ايىمبەتوۆ ماۋسىمنىڭ ٴ23-ى كۇنى ازاتتىق تىلشىسىنە.
ونىڭ پىكىرىنشە، «قازسات-2» العاشقىسىنا قاراعاندا مىقتىراق شىققان.
ايدىن ايىمبەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، «قازسات-2» سپۋتنيگىن ۇشىرىپ، ونى قولدانىسقا ەنگىزۋدىڭ وزىنە شامامەن بىرنەشە اي كەتەدى.
«قازاقستان تارابى جەر سەرىگىنىڭ جۇمىس ىستەيتىنىنە ابدەن كوزى جەتكەننەن كەيىن عانا باسقارۋ تىزگىنىن قولىنا الادى» دەيدى ول.
ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ مالىمەتىنشە، «قازسات-2»ٴ-نى ساقتاندىرۋ جاعىنا «رەسپۋبليكالىق عارىشتىق بايلانىستار ورتالىعى» اق جاۋاپتى.
«قازسات-2» جەر سەرىگىنىڭ قۇنى – 115 ميلليون اقش دوللارى. ونىڭ سالماعى – 1330 كگ، وربيتادا بەلسەندى تۇردە جۇمىس ىستەۋ مەرزىمى – 12 جىل.
ماۋسىم ايىنىڭ ورتاسىندا قازاقستان «قازسات-3» جەر سەرىگىن دايىنداۋ ٴۇشىن رەسەيدىڭ باسقا ورتالىعىمەن جاڭا كەلىسىم-شارتقا قول قويدى. بۇل – كراسنويارسك قالاسىندا ورنالاسقان رەشەتنەۆ اتىنداعى «اقپاراتتىق سپۋتنيكتىك جۇيەلەر» ورتالىعى.
بۇل تۋراسىندا ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى ٴتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى مەيىربەك مولدابەكوۆ اگەنتتىكتىڭ سايتىندا بىلاي دەگەن: «رەسەيمەن «قازسات-3» ٴۇشىن دە كەلىسىمگە قول قويىپ قويدىق. بۇعان قوسا، فرانسيامەن ەكى ٴىرى جوبانى جۇزەگە اسىرىپ جاتىرمىز».
«قازسات-1» قۇردىمعا كەتكەننەن كەيىن قازاقستان ٴۇشىنشى سپۋتنيكتى ەۋروپالىق كومپانيالارعا جاساتۋعا نيەتتەنگەن ەدى. دەگەنمەن اگەنتتىكتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، فرانسيالىق «eads astrium» ۇسىنعان جاساندى جەر سەرىگى تىم قىمبات، ٴارى قازاقستان تەرريتورياسىنان كەڭىرەك اۋماقتى قامتيتىن اسا قۋاتتى بولىپ شىققان. سوندىقتان ازىرگە، «قازسات-3»ٴ-تى دە رەسەيلىك كومپانيا جاسايتىن بولىپ وتىر.
ساياساتتانۋشى دوسىم ساتپايەۆتىڭ پىكىرىنشە، بايقوڭىر سياقتى عارىش ايلاعى بار قازاقستان ٴۇشىن جاساندى جەر سەرىگى اۋاداي قاجەت. «بۇل ەلدە بايلانىس جۇيەسىن جاقسارتۋمەن قاتار عارىش سالاسىنىڭ وزگە ويىنشىلارىنىڭ الدىندا ٴوزىن ٴبىرشاما سەنىمدىرەك ۇستاۋعا كومەكتەسەدى».
دەگەنمەن ساياساتتانۋشىنىڭ پىكىرىنشە، «ەگەر «قازسات-1» جاعداي تاعى دا قايتالانسا، قازاقستاننىڭ تۇتاستاي عارىشتىق باعدارلاماسىنا ٴىرى وزگەرىس ەنگىزۋ كەرەك».
ول جەردە دەمەك، ياكي كاسىبي دەڭگەيى تومەن ماماندار وتىر، ياكي وندا بەلگىلى ٴبىر جەمقورلىق جۇيەسى جۇمىس ىستەيدى دەگەن ٴسوز. 
- ول جەردە دەمەك، ياكي كاسىبي دەڭگەيى تومەن ماماندار وتىر، ياكي وندا بەلگىلى ٴبىر جەمقورلىق جۇيەسى جۇمىس ىستەيدى دەگەن ٴسوز. بۇل جوبالارعا كوپ اقشا جۇمسالىپ جاتىر. وكىنىشكە قاراي، قازاقستان عارىش سالاسىنا جۇمسالىپ جاتقان قارجىنىڭ جەمىسىن كورىپ وتىرعان جوق، - دەيدى دوسىم ساتپايەۆ.
وسىعان دەيىن قازاقستاننىڭ ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگىنىڭ ٴتوراعاسى تالعات مۇسابايەۆ قازاقستاننىڭ بۇدان ٴۇش جىل بۇرىن ىستەن شىققان العاشقى سپۋتنيگىنە جۇمسالعان قارجىنىڭ كەمىندە 70 پايىزىن ساقتاندىرۋ كومپانيالارىنان قايتارىپ الۋ جۇمىستارى ٴجۇرىپ جاتقانىن حابارلاعان ەدى.
«ٴقازىر ساقتاندىرۋ كومپانيالارى سپۋتنيكتىڭ قۇنىن ٴوندىرىپ بەردى مە؟» دەگەن سۇراعىمىزعا ماۋسىم ايىندا ۇلتتىق عارىش اگەنتتىك وكىلدەرى مۇنىڭ «كەلىسسوزدەر» بارىسىنا اسەر ەتەتىنىن ايتىپ، ناقتى جاۋاپ بەرمەگەن ەدى. دەگەنمەن ولاردىڭ سوزىنەن ماسەلەنىڭ ٴالى شەشىلمەگەنىن ۇقتىق.
قۇنى 65 ميلليون اقش دوللارىنا تەڭ «قازسات-1» 2008 جىلدىڭ جاز ايىندا باسقارۋ جۇيەسىنىڭ جۇمىسىندا اقاۋ پايدا بولىپ، ىستەن شىققان ەدى. سول جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ماماندار جەر سەرىگىن مۇلدەم جوعالتىپ العان.
ونىڭ ىستەن شىعۋىنا قاتىستى ۇلتىق عارىش اگەنتتىگى مىناداي سەبەپ ايتىپ كەلەدى: «قازسات-1» سپۋتنيگىن جاساۋ ماسەلەسىمەن كەزىندە قازاقستان تاراپىنان ٴبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە قاراستى «ۇلتتىق يننوۆاسيالىق قور» ياعني، عارىش سالاسىنا ەش قاتىسى جوق ماماندار اينالىسقان. عىلىمي اپپاراتتى جاساعان رەسەيدىڭ حرۋنيچەۆ ورتالىعىنىڭ دا سپۋتنيك جاساۋدا تاجىريبەسى بولماي شىققان.
ۇلتتىق عارىش اگەنتتىگى كەزىندە ويلاستىرىلماعان شەشىمنىڭ ٴالى كۇنگە دەيىن كەرى اسەر ەتىپ وتىرعانىن، سونىڭ كەسىرىنەن «قازسات-2» دە سول ورتالىقتا جاسالعانىن ايتادى.
ماقپال مۇقانقىزى
باستى سۋرەتتە: جوعالىپ كەتكەن "قازسات-1" سپۋتنيگىن ۇشىراردىڭ الدىندا پراۆوسلاۆيە شىركەۋىنىڭ قىزمەتكەرى دۇعا وقىپ، ٴدىني ٴراسىم جاساپ تۇر. بايقوڭىر عارىش ايلاعى، 17 ماۋسىم 2006 جىل
ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!
5014
0