ەل مۇنايىنىڭ ەۋروپاداعى بەكەتى

ونى قمگ شۇعىل تۇردە تولايىم تەرىسكە شىعارعان بولاتىن. ەندى ونىڭ ەۋروپاداعى اكتيۆ­تەرى، ونىڭ ىشىندە رۋمىنياداعى مۇناي-حيميا كەشەندەرى جۇمىسىنىڭ تيىمسىزدىگى تۋرالى جالعان «زەرتتەۋلەر» جارىق كورۋدە. سوندىقتان دا بولار، كەشە الماتىدا the rompetrol group وكىلدەرى ٴباسپاسوز ٴماسليحاتىن وتكىزىپ، «قازمۇنايگازدىڭ» بۇگىنگى جۇمىس بارىسى مەن رومپەترولدىڭ جۇمىسى جايىندا كەڭىنەن اڭگىمەلەپ بەردى. وتىرىسقا «قازمۇنايگاز» ۇك بيزنەستى دامىتۋ ديرەكتورى تولەگەن بوزجانوۆ، رومپەترول توبىنىڭ باس ديرەكتورى ٴسادۋاقاس مەراليەۆ، ونىڭ قارجى جونىندەگى ورىنباسارى دميتريي گريگورەۆ مىرزالار قاتىستى. ەۋروپالىق نارىققا جول «نەگىزىندە، ٴبىز جۇمىسىمىزدى بارىنشا اشىق، جاريا تۇردە جۇرگىزەتىن كومپانيا­مىز. بۇل – قوعام تالابى، ەلىمىزدەگى زاڭ­ناما تالاپتارى عانا ەمەس، ۇلتتىق كومپا­نيانىڭ جۇمىس سالتى، باسشىلىققا العان قاعيداسى دا. ونىڭ ۇستىنە، ٴبىز بۇگىنگە جالپى قۇنى 7،5 ميللارد دوللار تۇراتىن ەۋرووبليگاسيالار شىعاردىق. دەمەك، ٴبىزدىڭ جۇمىسىمىز جاريا سيپاتتا بولماسا، الەمنىڭ بارلىق تۇپكىرىندەگى ينۆەستورلار، ەۋروپا، اقش، شىعىس ازياداعى ينۆەستي­سيالىق قورلار بىزگە مۇنداي سەنىم ارت­پايتىن ەدى، – دەپ باستادى ٴسوزىن تولەگەن بوزجانوۆ. – كومپانيا رومپەترولعا ۇزاق زەرتتەۋلەردەن سوڭ، ەۋروپاداعى وزگە دە اكتيۆتەرگە بايلانىستى ٴبىرقاتار تەندەر­لەرگە قاتىسىپ، باق سىناپ كورگەننەن كەيىن عانا قول جەتكىزە الدى. ول – ٴبىزدىڭ ەۋروپا باعىتىنداعى ستراتەگيالىق اكتيۆىمىز. ەلىمىزدىڭ مۇناي ەكسپورتىنىڭ باسىم باعى­تى قارا تەڭىز ارقىلى جۇرەتىنى بەلگىلى. رومپەترول ارقىلى ٴبىز مۇنايدىڭ ٴبىر بولى­گىن بوسفور، داردانەلل ارقىلى اسىرىپ جاتپاي، ەۋروپانىڭ وزىندە وڭدەپ، ونى ەۋروو­داقتىڭ 12 ەلىندە تىكەلەي ساتۋعا مۇم­كىندىك الدىق. سونىمەن قاتار ونداعى مۇناي ساقتاۋ قويمالارى، تەڭىز ايلاقتا­رى­نىڭ ٴوزى جۇمىسىمىزعا ٴبىرقاتار ارتىق­شىلىقتار بەرىپ وتىر. دەمەك، ونى ساتىپ الۋ دۇرىس بولمادى، ونىڭ قۇنىن ويدان شىعاردى دەگەن پىكىرلەر تولايىم قاتە». ەسىمىزگە الساق، «قازمۇنايگاز»ۇك ەۋرو­پا ٴتارىزدى اسا باي نارىقتاعى بۇل اكتيۆىن 2007 جىلى 1،75 ميلليارد دوللارعا ساتىپ العان بولاتىن. 100 پايىزدىق اك­سيا­لار پاكەتىن ساتىپ الۋدى ۇلتتىق كوم­پانيا abn amro، pricewaterhousecoopers، norton pose، wolf theiss، purving&gertz، enw، erm ٴتارىزدى بانكتەر مەن ينجەنەرلىك، ەكولوگيالىق قۇرىلىمداردان تۇراتىن حالىقارالىق ەكسپەرتتەردى تارتۋ ارقىلى ونىڭ قارجىلىق، تەحنولوگيالىق، ەكولو­گيالىق مۇمكىندىكتەرىن زەرتتەي وتىرىپ جۇزەگە اسىرعان ەدى. abn amro ينۆەستي­سيالىق بانكى كەلىسىمشارتتىڭ «ادىلدىك دەڭگەيىن» (fairness opinion) انىقتادى. سول 2007 جىلى وزگە ەلدەر، وزگە كومپانيا­لاردىڭ قاتىسۋىمەن ەۋروپادا وسىنداي سەگىز كەلىسىمشارت جاسالعان ەكەن. ولاردىڭ سالىستىرمالى كەستەسىنە كوز سالساق، رومپەترولدى ساتىپ الۋ جۇمىسى بارىنشا وركەنيەتتى جولمەن، جاريا تۇردە وتكەنىنە كوز جەتكىزۋگە بولادى. rompetrol group تابىستى بولا الا ما؟ «الەمدىك قارجى داعدارىسى زاۋىتى­مىزدىڭ جۇمىس ساپاسىنا سالقىنىن تيگىز­بەي قويعان جوق، – دەپ جالعاستىردى روم­پەت­رولدىڭ قارجى جاعىنا جاۋاپتى وكىلى دميتريي گريگورەۆ. – ٴبىز زاۋىتتى ساتىپ العان كەزدە ەۋروپاداعى وڭدەۋ زاۋىتتارى­نىڭ تابىسى تونناسىنا 12 دوللار بولاتىن. جارتى جىلدان كەيىن بۇل كورسەتكىش 3 دول­لارعا دەيىن قۇلدىرادى. ارينە، بۇل جايتتىڭ كومپانيانىڭ تابىستىلىعىنا اسەر ەتەتىنى انىق. ٴبىراق ول بىرتىندەپ كوتە­رىلىپ كەلەدى، 2015 جىلدارعا قاراي تابىس دەڭگەيى داعدارىس  الدىنداعى كورسەتكىشپەن تەڭەسەدى  دەپ بولجاپ وتىرمىز. ال «كومپا­نيا شىعىنعا بەلشەسىنەن باتىپ جاتىر» دەگەن دابىراعا كەلسەك، بۇل دا شىندىققا جاناس­پايدى. داعدارىس كەزىندە باعا قۇل­دىراۋ­لارى بولدى، ماسەلەن، مۇناي باعاسى باررەلىنە 147دوللاردان 50 دوللارعا دە­يىن تۇسكەنى بەلگىلى. دەمەك، ٴبىزدىڭ قويماداعى نەمەسە ٴالى جولدا كەلە جاتقان مۇنايىمىز قايتا باعامداۋ كەزىندە قۇنىن جوعالتاتىنى انىق. ٴبىراق ول دا وتپەلى قۇبىلىس بولدى، ونى مۇنايدىڭ بۇگىنگى باعاسى دالەلدەپ وتىر»، – دەيدى ول. سونداي-اق گريگورەۆ مىرزا «قازمۇ­ناي­گاز» بەن رۋمىنيا ۇكىمەتى اراسىندا كەلىسپەۋشىلىكتەر بار دەگەن نەگىزسىز اقپارات تۋرالى دا تۇسىنىك بەرە كەتتى. 2003 جىلى، ياعني كەلىسىمشارتتان ٴتورت جىل بۇرىن رومپەترولدىڭ دەربەس تاريحىندا ونداي جاي ورىن العانى راس. ٴبىراق بۇل دا قمگ زاۋىتتى ساتىپ العان كەزىندە ونىڭ ٴبارى ەسكەرىلگەن، الدەقاشان شەشىمىن تاپقان جايت بولىپ شىقتى. «رۋمىنياداعى بۇل مۇناي-حيميا زاۋى­تى قارا تەڭىزدىڭ ٴدال جاعاسىندا ورنالاس­قان. ەكولوگيالىق تازالىعى سونداي، 1979 جىلى ىسكە قوسىلعان زاۋىتتىڭ قورشاۋىنىڭ سىرتىندا اققۋلار ٴجۇزىپ جۇرگەنىن كورۋىڭىزگە بولادى. ال جۇمىسىنىڭ تيىمدىلىگى جاعىنان solomon associates، ink. كومپانياسىنىڭ تاۋەلسىز زەرتتەۋى بويىنشا ەۋروپاداعى الدىڭعى قاتارلى 40 زاۋىتتىڭ قاتارىندا. ٴبىز الداعى ۋاقىتتا ۇزدىك جيىرمالىقتىڭ قاتارىنا ەنۋگە قامدانۋدامىز. سوندىقتان دا زاۋىتتىڭ ەسكىلىگى، قۇرال-جابدىعىنىڭ توزعاندىعى تۋرالى اقپاراتتار دا جالعان. دەمەك، «قازمۇنايگازدىڭ سىعان ارباسى» دەگەن ٴتارىزدى تاقىرىپ قويىپ، وتىرىك دەرەك­تەردى تىزە بەرۋ – نەگىزسىز. ٴبىز ونىڭ ٴونىمىن ەۋرو-5 ستاندارتىنا جەتكىزەتىندەي جاڭار­تۋ باعدارلاماسىن قولعا الدىق. 2015 جىلى ەۋرو-6 ستاندارتىن يگەرە الامىز. زاۋىت اۋەل باستان urals ٴتارىزدى ساپاسى تومەن مۇنايدى وڭدەۋگە ارنالعان، دەمەك، ٴبىر ارتىقشىلىعى – ارزان شيكىزاتتان قىمبات ٴونىم الۋعا بولادى. ونىڭ ۇستىنە، ٴقازىر ەۋروپالىق نارىقتا، تۇركيادا ديزەلدى وتىننىڭ جەتىسپەۋشىلىگى بايقالىپ وتىر. ٴبىز نارىقتاعى وسى سەكتورعا ورنىعۋ­عا تىرىسۋ­دامىز. بولاشاقتا ەلىمىزدىڭ مۇناي ەكسپورت­تاۋ الەۋەتى ارتا تۇسكەن كەزدە رومپەترول ەل مۇنايىنىڭ ەۋروپالىق نارىقتى يگەرۋىنىڭ تىرەك نۇكتەسى بولا الاتىنى انىق»، – دەيدى the rompetrol group باس ديرەكتورى ٴسادۋاقاس مەرا­ليەۆ. باسقوسۋدى قورىتىندىلاعان تولەگەن بوزجانوۆ مىرزا قازىرگى ەلەكتورالدى كەزەڭدە «اقپاراتتىق ديۆەرسيالاردىڭ» كەڭىنەن ورىن الاتىنىن ەسكەرتىپ، ۇلتتىق كومپانيا­نىڭ جۇمىس بارىسى تۋرالى تولىق اقپاراتتى كومپانيانىڭ وزىنەن الۋدى ۇسىندى. «مەملەكەت مەنشىگىندەگى «قازمۇنايگاز» ۇلتتىق كومپانياسى قوعام ٴۇشىن ٴارقاشان دا اشىق، ٴوز جۇمىسى تۋرالى سىندارلى اڭگىمەگە قاشان دا دايىن» دەگەن ول، بۇل باسقوسۋداعى باستى ماقسات – جالعان ايىپتاردان اقتالۋ ەمەس، ۇلتتىق كومپانيانىڭ جۇمىسى تۋرالى اشىق اڭگىمەلەسۋ ەكەنىن ايتىپ، بۇل ٴۇردىستىڭ جالعاسا بەرەتىنىنە سەندىردى. اۆتور: بەرىك تۇرعانبەك ۇلى http://www.alashainasy.kz/economica/19675/

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!