ەكونوميكادا ەلەۋلى جەتىستىكتەر بارشىلىق...

وتكەن جىلى قازاقستاننىڭ سىرتقى ساۋدا-ساتتىق اينالىمى رەسەي جانە بەلورۋسسيا اراسىنداعى بايلانىستاردى قوسقاندا 88،9 ميلليارد دوللاردى قۇراپ، 2009 جىلمەن سالىستىرعاندا 24،3 پايىزعا ارتقان ەكەن. ال ساۋدا بالانسىنىڭ وڭ سالدوسى وتكەن جىلى 17،3 ميلليارد دوللارعا جەتىپتى. ارينە، بۇعان كورشىلەس ٴۇش مەملەكەت اراسىندا قۇرىلعان كەدەن وداعىنىڭ دا قوسقان ۇلەسى از ەمەس. ۇكىمەتتە باياندالعان ەلىمىزدىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى مەن مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋىنا قاتىستى جىل قورىتىندىلارىنا قاراعاندا، بىلتىر قازاقستان مەن كەدەن وداعىنىڭ وزگە مۇشەلەرى اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 16،5 ميلليارد دوللارعا جەتكەن. ونىڭ ىشىندە تاۋار اينالىمىنىڭ 96 پايىزى رەسەيدىڭ ۇلەسىنە كەلىپتى. وسىلايشا، بىلتىر رەسەيمەن اراداعى سىرتقى ساۋدا-ساتتىعىمىز 2009 جىلمەن سالىستىرعاندا 1،3 ەسەگە، ال بەلورۋسسيامەن 1،6 ەسەگە وسكەن. قۋانتاتىن جايتتاردىڭ ٴبىرى، رەسەيگە تاۋار ەكسپورتتاۋ كولەمى دە 35،9 پايىزعا ارتىپتى. ال بەلورۋسسياعا جونەلتكەن تاۋارلارىمىزدىڭ كولەمى بىلتىر الدىڭعى جىلمەن سالىستىرعاندا 3،7 ەسەگە ارتتى. ال ەلىمىزدىڭ جالپى يمپورت كولەمىنە كەلسەك، ونداعى رەسەيدىڭ ۇلەسى 23،7 پايىزعا، بەلورۋسسيانىڭ ۇلەسى 24،5 پايىزعا كوبەيگەن. ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا، قازاقستانداعى تاۋار ەكسپورتىنىڭ ارتۋىنا اسەر ەتكەن وڭتايلى جايتتاردىڭ ٴبىرى - الەمدىك تاۋار نارىقتارىنداعى باعالاردىڭ ٴبىرشاما تۇراقتانۋى. بيىلعى جىلى دا قازاقستاندىق ەكسپورتتىڭ وزەگى بولىپ تابىلاتىن مۇناي مەن مەتالل باعالارى 2009 جىلعى باعالارمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا جوعارى بولىپ وتىر. جالپى، ەلىمىزدە 2010 جىلى 67،5 ميلليون توننا مۇناي مەن گاز كوندەنساتى ەكسپورتتالدى. ٴبىراق وتكەن جىلعى ەكسپورتىمىزدىڭ كولەمى باعالار تومەن بولىپ تۇرعان 2009 جىلمەن سالىستىرعاندا بار-جوعى 0،3 پايىزعا ارتىق ەكەن. ٴبىراق استىق ونىمدەرىنىڭ ەكسپورتى 1،6 ەسەگە، بيداي ۇنىنىڭ ەكسپورتى 2،2 پايىزعا كوبەيگەن. وتكەن جىلى بيۋدجەتتىڭ جالپى ٴتۇسىمىنىڭ 64،7 پايىزىن وسى مۇناي مەن گاز كوندەنساتىنىڭ ەكسپورتى ەسەبىنەن كەلدى. رەسەي مەن بەلورۋسسيانى قوسا ساناعانداعى جالپى يمپورتىمىز بىلتىر 29،4 ميلليارد دوللاردى قۇرادى. جىل ىشىندەگى ٴوسىمدى ساراپشىلار 4،8 پايىزعا باعالاپتى. سونىمەن قاتار ەلىمىزدە تۇتىنۋشىلىق تاۋارلاردىڭ يمپورتى وسكەنى بايقالۋدا. بۇل - ەلدە تۇتىنۋشىلىق سۇرانىستىڭ قايتا قالپىنا كەلگەنىن ايعاقتايدى. ەت پەن وزگە ونىمدەردىڭ يمپورتى 16 پايىزعا ٴوسىپتى، شاي مەن قانت يمپورتىنىڭ ٴوسىمى تيىسىنشە 7 جانە 13،6 پايىزدى قۇراعان. ساۋدا كولەمدەرىنىڭ جىلدان-جىلعا ارتىپ كەلە جاتقانىنا قاراماستان، ەل ۇكىمەتى سىرتقى ساۋدا-ساتتىقتى ودان ٴارى دامىتۋعا باعىتتالعان ٴبىرقاتار شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ وتىرعانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. ٴۇش مەملەكەت - قازاقستان، رەسەي جانە بەلورۋسسيا اراسىندا 2010 جىلدىڭ 1-قاڭتارىنان باستاپ قۇرىلعان كەدەن وداعى وزىنە كىرمەيتىن وزگە ەلدەرگە قاتىستى ٴبىرىڭعاي ساۋدا ساياساتىن جۇرگىزۋدى كوزدەيدى. بۇل ٴوز كەزەگىندە، كوپجاقتى جانە ايماقتىق ساۋدا بىرلەستىكتەرىنە قاتىسۋ ارقىلى الەمدىك ەكونوميكالىق جۇيەگە كىرىگۋدى مەڭزەيدى. سول سەبەپتى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەكونوميكالىق دامۋىندا وڭ جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋ ٴۇشىن سىرتقى ساۋدادا كەدەندىك-تاريفتىك جانە ٴتاريفسىز رەتتەۋ شارالارىن قولدانۋ ساياساتى ماڭىزدى رولگە يە. كەدەن وداعى ەلدەرىندەگى سىرتقى ساۋدا-ساتتىقتى رەتتەۋ ٴۇشىن جانە كەدەندىك وداققا مۇشە مەملەكەتتەر اراسىنداعى كەدەندىك-تاريفتىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا 2010 جىلدىڭ باسىندا ٴبىرقاتار ماڭىزدى كەلىسىمدەرگە قول قويىلعان. كەدەن وداعى ٴوز كۇشىنە ەنگەن كۇننەن باستاپ وعان مۇشە مەملەكەتتەر دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرۋ ماسەلەسىنە بايلانىستى ٴوزارا بىرلەسكەن شەشىمدەر قابىلداۋعا كەلىستى. قازىرگى ۋاقىتتا قازاقستاننىڭ دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرۋىنە قاتىستى كەلىسسوزدەر ٴۇردىسى اياقتالۋعا جاقىن. قازاقستان دۇنيەجۇزىلىك ساۋدا ۇيىمى ماسەلەلەرىمەن اينالىساتىن جۇمىس توبىنىڭ مۇشەلەرى بولىپ تابىلاتىن اقش، ەۋرووداق ەلدەرى، ساۋد ارابياسىنىڭ كورولدىگى، ەل-سالۆادور، ەكۆادور سياقتى مەملەكەتتەرمەن ەكىجاقتى كەزدەسۋلەر وتكىزدى. ىشكى ساۋدا-ساتتىق 2009 جىلى ەلىمىزدە ٴبىرشاما تومەندەپ كەتكەن ىشكى سۇرانىس 2010 جىلدىڭ باسىنان بەرى تۇراقتى تۇردە قايتادان وسىمگە بەت الدى. سونىڭ ارقاسىندا ىشكى ساۋدا-ساتتىق كولەمدەرى دە ارتتى. 2010 جىلدىڭ قاڭتارىنان باستاپ جەلتوقسانىنا دەيىنگى مەرزىم ارالىعىندا بولشەك تاۋار اينالىمىنىڭ كولەمى 3014 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى. بۇل - 2009 جىلدىڭ كورسەتكىشتەرىنەن 12،3 پايىزعا ارتىق. جالپى، بولشەك ساۋدا-ساتتىقتىڭ ٴوسىمى نەگىزىنەن ساۋدامەن اينالىساتىن كاسىپورىنداردىڭ ەسەبىنەن قامتاماسىز ەتىلدى. كاسىپورىنداردىڭ جالپى تاۋار اينالىمىنداعى ۇلەسى 54،2 پايىزعا جەتتى. نارىقتارداعى ساۋدا مەن جەكە كاسىپكەرلەردىڭ ساۋدا-ساتتىقتاعى ۇلەسى 11 پايىزعا ارتقان. ولاردىڭ ۇلەسى 45،8 پايىز. سونىمەن قاتار بولشەك ساۋدا كولەمدەرىنىڭ ارتۋىنا اسەر ەتكەن تاعى ٴبىر جايت - ناقتى تابىستارى مەن جالاقىلارى ايتارلىقتاي كوبەيگەن حالىقتىڭ تاراپىنان سۇرانىستىڭ كوبەيگەنى. ال ساتۋ كولەمدەرىنىڭ ارتۋى ٴوز كەزەگىندە ونەركاسىپتىك وندىرىسكە جاڭا سەرپىن بەردى. تاۋار مەن قىزمەت تۇرلەرىن تۇتىنۋداعى «قازاقستاندىق ۇلەستى» ارتتىرۋعا باعىتتالعان ساياساتتىڭ ارقاسىندا قازاقستاندىق ساتىپ الۋشىلار وتاندىق تاۋارلاردى كوپتەپ الا باستادى. ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ وتىرعان وسى باعىتتاعى ساياساتتىڭ ٴوز جەمىسىن بەرە باستاعانى - وتاندىق ٴوندىرىستىڭ مۇمكىندىكتەرىن ارتتىرۋدا. شاعىن جانە ورتا كاسىپورىندارعا قاتىستى جۇرگىزىلگەن ارنايى زەرتتەۋلەر بارىسىندا انىقتالعانداي، ولار ساتاتىن ازىق-تۇلىك تاۋارلارىنداعى قازاقستاندىق ۇلەستىڭ كولەمى 80-95 پايىزعا دەيىن جەتەدى ەكەن. بۇل - ەلىمىزدە وتاندىق ونىمدەرگە دەگەن سۇرانىستىڭ جوعارى ەكەنىن بايقاتادى. قازاقستاندىق ۇلەستى دامىتۋدىڭ 2010 - 2014 جىلدارعا ارنالعان باعدارلاماسى وتاندىق تاۋار مەن قىزمەت ٴوندىرىسىن تۇراقتى دامىتۋعا قاجەتتى قوسىمشا قولايلى جاعدايلار تۋعىزىپ قانا قويماي، وندىرىستەگى ەڭ قاجەتتى 281 تاۋار تۇرلەرىنىڭ ٴتىزىمىن بەكىتىپ وتىر، وسى ونىمدەردى شىعارا الاتىن وتاندىق كاسىپورىندار ٴتىزىمىن دە انىقتاعان. وتاندىق وندىرۋشىلەردى مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ، جەر قويناۋى پايدالانۋشىلار، ۇلتتىق كومپانيالار مەن وزگە دە ۇيىمداردىڭ ساتىپ الۋ جوسپارلارى جايىندا حاباردار ەتۋ ٴۇشىن ساتىپ الىناتىن تاۋار مەن قىزمەتتەردىڭ ارنايى رەەسترى قۇرىلىپ، «قازاقستاندىق ۇلەس» اتتى ينتەرنەت-پورتال اشىلدى. سونىمەن قاتار، قازاقستاندىق ۇلەس كولەمىن ەسەپتەيتىن ٴبىرىڭعاي ادىستەمە قابىلداندى. 2010 جىلدىڭ العاشقى 11 ايىنىڭ قورىتىندىسىنا سايكەس، ەلىمىزدەگى جۇيەقۇراۋشى كاسىپورىندار ساتىپ العان تاۋارلار، جۇمىستار جانە قىزمەت تۇرلەرىنىڭ جالپى كولەمى 1 131،7 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە وتاندىق جەتكىزۋشىلەردىڭ ۇلەسىندە - 561،1 ميلليارد تەڭگە (قازاقستاندىق ۇلەس 49،6 پايىز). ال كوتەرمە ساۋدانىڭ اينالىمى 2010 جىلى 7709،2 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى نەمەسە الدىڭعى جىلعا قاراعاندا 112 پايىزدىق وسىمگە جەتتى. كوتەرمە ساۋداداعى تاۋار اينالىمىنىڭ 75،6 پايىزىن قۇرامىنداعى قىزمەتكەرلەرى 50 ادامنان اسپايتىن شاعىن كاسىپورىندار قامتاماسىز ەتكەن. ٴبىراق كوتەرمە تاۋار اينالىمىنداعى تاۋار تۇرلەرىنىڭ ىشىندە نەگىزىنەن ازىق-تۇلىككە جاتپايتىن ونىمدەر مەن وندىرىستىك-تەحنيكالىق زاتتاردىڭ ۇلەسى جوعارى (شامامەن 85،0 پايىز). كوتەرمە باعامەن ازىق-تۇلىك ونىمدەرى مەن سۋسىندار ساتۋ كولەمى وتكەن جىلى 136،9 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى. بۇل - 2009 جىلدىڭ كورسەتكىشتەرىمەن سالىستىرعاندا 12،2 پايىزعا ارتىق. كورسەتىلگەن قىزمەتتەردىڭ شامامەن 53،7 پايىزى شاعىن كاسىپورىندار مەن جەكە كاسىپكەرلەردىڭ ۇلەسىنە تيەدى. ىشكى ساۋدا-ساتتىقتى دامىتۋ ماقساتىندا ۇكىمەت تاراپىنان دا ٴبىرقاتار ماڭىزدى شارالار جۇزەگە اسىرىلۋدا. وتكەن جىلى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ساۋدا-ساتتىقتى دامىتۋدىڭ 2010 - 2014 جىلدارعا ارنالعان مەملەكەتتىك باعدارلاماسى قابىلدانعان. بۇل باعدارلامانىڭ نەگىزگى ماقساتى - ساۋدا سالاسىن تۇراقتى دامىتۋ مەن ونىڭ باسەكەگە قابىلەتتىلىگىن ارتتىرۋعا قاجەتتى جۇيەلى دە ينستيتۋسيونالدىق نەگىز قۇرۋ. باعدارلامادا ىشكى جانە سىرتقى ساۋدانى، بولشەك، كوتەرمە، بيرجالىق جانە ەلەكتروندىق ساۋدالاردى دامىتۋ ماسەلەلەرى، سونىمەن قاتار قوعامدىق تاماقتانۋ جۇيەسى دە قامتىلعان. ٴقازىر ەلىمىزدە بەس تاۋار بيرجاسى جۇمىس ىستەيدى. 2010 جىلى سول الاڭداردا جاسالعان بيرجالىق ساۋدا-ساتتىقتىڭ جالپى كولەمى 2009 جىلمەن سالىستىرعاندا 57،2 پايىزعا ارتىپ، 55 ميلليارد تەڭگەنى قۇرادى. تاۋار بيرجالارىنداعى ساۋدا-ساتتىقتىڭ دەنى وسىمدىك ونىمدەرىنىڭ، مينەرالدىق ونىمدەردىڭ (رۋدالار، جانارماي، مۇناي ونىمدەرى) ۇلەسىنە تيەدى. ولاردىڭ ۇلەسى 2010 جىلى بيرجالاردا جاسالعان بارلىق ساۋدا-ساتتىق كەلىسىمشارتتارىنىڭ 99،2 پايىزىن قۇرادى. ال بيرجا ساۋدا-ساتتىعىنداعى ماشينالار، قۇرال-جابدىقتار مەن مەحانيزمدەردىڭ ۇلەسى 0،1 پايىزدى قۇرادى. ايدىن ولجايەۆ http://www.aikyn.kz/index.php؟option=com_content&task=view&id=6460&itemid=2

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!