داعدارىستىڭ سەبەبi قازاقستان با؟

اگانبەگياننىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ەلىمىزدىڭ سىرتقى قارىزدارى راسىمەن دە وراسان. قارىزدىڭ اينالىمعا اسپاۋى سەبەپتى داعدارىس جەلى ەسكەن. بۇل عانا ەمەس بولاشاقتا، وسى قارىزدار قازاقستان ەكونوميكاسىمەن قاتار، الەم دامۋىنا دا تەجەۋ سالماق. استانادا وتكەن بىلىكتى باسقارۋ كادر­لارىن دايىنداۋ ماسەلەسىنە ارنالعان ٴباسپاسوز ٴماسليحاتىندا وسىلاي دەپ ٴمالىم ەتكەن اگانبەگيان، سونىمەن قاتار تاعى دا ٴبىر سەنساسيالىق مالىمدەمە جاسادى: – شىندىعىندا سىزدەردە داعدارىس ەلدىڭ بارىنەن بۇرىن باستالدى جانە ول عالامدىق داعدارىسپەن تىعىز بايلانىستى ەمەس، وراسان زور ىجو-دەن 100 پايىز اسىپ كەتكەن سىرتقى قارىزدارعا بايلانىستى تۋىندادى»، – دەدى ول. اتالعان باسقوسۋدا اكادەميك ەلىمىزدىڭ سىرتقى جالپى جيىنتىق قارىزدارى 2009-2010 جىلدارى $113 ملرد. بولعانىن اتاپ ٴوتتى. سونىمەن قاتار ول قازاقستاندا رەزەرۆ ارتىپ وتىرعانىن جانە ونىڭ «جاق­سى» كورسەتكىش ەكەندىگىن قوسىپ ايتتى. «دەگەنمەن دە قازاقستاننىڭ بارلىق التىن-ۆاليۋتالىق رەزەرۆى سىرتقى قارىزدارىنان ەكى ەسەگە كەم»، – دەدى ساراپشى. بەلگىلى ەكونوميستىڭ مۇنداي مالىمدەمەسى وتاندىق ەكونوميست مامانداردىڭ نازارىنان قالىس قالعان جوق. ٴبىزدىڭ ساراپشىلاردىڭ پايىمداۋىنشا، قازاقستاننىڭ قارىزدارى كوپ جاعدايدا كورپوراتيۆتىك قارىزدار. ال ودان كەلەر ۇلكەن ٴقاۋىپ جوق. ەكونوميكا عىلىم­دا­رىنىڭ دوكتورى، ت. رىسقۇلوۆ اتىنداعى قازاق ەكونوميكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ديرەكتورلار كەڭەسىنىڭ ٴتوراعاسى سەرىك سۆيا­توۆتىڭ ايتۋىنشا، 2007 جىلى ۇكىمەتتىڭ موينىندا ٴدال وسىنشا قارىز بولعان. الايدا بۇلاردىڭ تەك 2 پايىزى عانا مەملەكەتتىك قارىز بولسا، قالعان قارىزداردىڭ بارلىعى كومپانيالاردىڭ بەرەشەكتەرى بولعان. ٴبىراق بۇعان رەسەيلىك ساراپشىنىڭ دا الىپ-قوسارى بار. ابەل اگانبەگيان: «ٴيا، كورپو­راتيۆتى قارىز. مويىنداۋىمىز كەرەك، رەسەيدە دە وسى تيپتەس قارىزدار بولدى. ٴبىراق قارىزدىڭ قانداي ٴتۇرى بولسىن، ونى ۋاقى­تىندا قايتارۋ اناۋ ايتقانداي جەڭىل ەمەس قوي»، – دەپ جاۋاپ بەردى. ونىڭ سوزدەرىنە قاراعاندا، كوپتەگەن قارىزگەرلەر اراسىن­داعى كاسىپورىندارعا ەلىمىزدىڭ ۇكىمەتى قاتىسىپ وتىرعان. سودان بولار، ٴفورمالدى تۇردە قارىزدى قايتارۋعا كاسىپ­ورىننىڭ ٴوزى جاۋاپ بەرسە دە، ولاردىڭ ارتىندا ٴبارىبىر مەملەكەت تۇرادى. ا. اگانبەگيان، سونىمەن قاتار اقش پەن قازاقستاننىڭ قارىزدارىن سالىستىرۋدىڭ قاجەتى جوق دەپ قاداپ ايتتى. بۇل ورايدا اكادەميك: «ۇڭىلە قاراساق امەريكا ٴوز قارىزدا­رىنىڭ ەسەبىنەن باسقا مەملەكەتتەردى اياماي ەزگىلەۋدە. ال قازاقستاندىقتاردىڭ قارىزى قازاقستان بايلىعىن سىرتقا شىعارۋعا اكەپ سوعادى. اقش-تىق قارىزبەن ايىرماشىلىق وسىندا. ونىڭ ۇستىنە، اقش كاسىپورىن­دارىمەن سالىستىرعاندا، سىزدەردىڭ كور­پوراسيالارىڭىزدىڭ رەيتينگى تومەن، وسى سەبەپتى سىرت ەل سىزدەرگە وتە جوعارى پايىزبەن اقشا بەرەدى. سىزدەر امال جوق سونى تولەي­سىزدەر. بۇدان كەلىپ قارىز دا ازايمايدى عوي. تۇپتەپ كەلگەندە سىزدەر ٴوز بايلىق­تارىڭىزدى كرەديتورلارىڭىزعا تاسىپ جاتىرسىزدار»، – دەدى. راسىمەن، رەسمي مالىمەتتەرگە سەنسەك، سوڭعى جىلدارى ەلىمىزدىڭ سىرتقى كاپيتا­لىنىڭ سىرتقا اعىلۋى بايقالادى. بىلتىر شامامەن 9 ملرد. دوللار سىرتقا كەتكەن ەكەن. ياعني، سىرتقا كەتكەن قاراجات سىرتتان كەلگەننەن ارتىق. وسىعان بايلانىستى اكادەميك ا. اگانبەگيان ٴوز ويىن بىلاي ٴبىلدىردى: «سىرتقا 9 ملرد. دوللار كەتىپتى. بۇل – وراسان سوما! وسى قارجىعا قازاقستان قانشاما تىرلىك بىتىرەر ەدى! ول سىزدەردىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا جۇمساعان قاراجاتتارى­ڭىزدىڭ ۇشتەن ەكىسى عوي». ٴوز كەزەگىندە ەل ەكونوميستەرى قازاق­ستاندىق كاپيتالدىڭ سىرتقا كەتۋ ماسەلەسىندە ونىڭ نە قىلعان قاراجات ەكەندىگىنە نازار اۋدارعان ٴجون دەگەن پىكىر ايتادى. بۇعان سەبەپ، بىزگە داعدارىسقا دەيىن شەتەلدىك كرەديتورلار قاراجاتى بەرىلگەن بولسا، وندا بۇل قازاقستاننىڭ كىناسى ەمەس، كىرمە كومپانيا­لاردىڭ كەسىرىنەن. ال داعدارىس تۇسىندا، ەل رەيتينگى مەن وتاندىق كومپانيا رەيتينگى­سىنىڭ تومەندەۋى قالىپتى جاعداي. وسى ورايدا ەكونوميست سەرىك سۆياتوۆ: «ەگەر 1997-1998 جىلدارعى ازيالىق داعدارىستى الساق ٴبىز وڭتۇستىك كورەيانىڭ رەيتينگىنىڭ 2-3 جىل بويىندا قۇلدىراپ، كەيىن قايتا كوتەرىلگەنىن بايقايمىز. سوندىقتان قازىرگى سىرتقى قارىزدارىمىزدان كەلەر سونشالىقتى ۇلكەن قاۋىپ-قاتەر جوق»، – دەگەن پىكىر ٴبىلدىردى. http://dmk.kz/؟p=7155

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!