باعانى تۇراقتاندىرۋ ٴۇشىن جىلپوستاردى شىدەرلەگەن ٴجون

جالپى، باعا ساياساتى تۋرالى ٴسوز ەتكەندە وتاندىق ساراپشىلار «تاۋار باعاسىنىڭ شەكتەن تىس قىمباتتاۋى بىزگە رەسەيدەن كەلدى. جازدا بولعان قۇرعاقشىلىقتان كورشىلەرىمىز قاتتى زارداپ شەكتى. وسىدان بارىپ ولاردا ٴداندى داقىلدار ٴونىمىنىڭ باعاسى شارىقتاپ كەتتى. بۇدان سوڭ «تاياقتىڭ ٴبىر ۇشى» ٴبىزدىڭ ەلىمىزگە دە ٴتيىپ كەتتى. رەسەيدە وتكەن ەكى ايدا قاراقۇمىق باعاسىنىڭ ٴوسىم بەرۋ كورسەتكىشى 147 پايىزعا ٴبىر-اق شىقسا، كارتوپ ٴونىمى — 30 پايىزعا، جۇمىرتقا باعاسى 20 پايىزعا قىمباتتاعان. مۇنىڭ ارتى بىزگە دە اسەر ەتتى» دەسەدى. ال ەندى جاعداي بۇلاي قا­لىپتاسقاندا ٴبىز قانداي ارەكەت جاساۋىمىز كەرەك؟ ەلدەگى باعا ساياساتىنا قاتىستى ۇكىمەت تاراپىنان «شاپشاڭ قيمىل­داپ، سەرگەك شەشىم قابىلداۋعا تاپسىرما ال­عان» ەلىمىزدىڭ باسەكەلەستىكتى قورعاۋ اگەنت­تىگى كەشە تاۋار باعاسىن قولدان وسىر­گەن وتاندىق ٴونىم وندىرۋشىلەردىڭ ٴتىزى­مىن جاريا ەتتى. اتالمىش اگەنتتىك وكىل­دەرىنىڭ مالىمدەۋىنشە، ۇكىمەت تاراپىنان كورسەتىلىپ وتىرعان جەڭىلدىكتەرگە قارا­ماستان، ٴبىرقاتار وتاندىق كومپانيالار ٴونىم باعالارىن نەگىزسىز وسىرگەن. نەگىزىنەن، وتاندىق كاسىپورىندار تۋرالى ٴسوز ەتكەندە باسەكەلەستىكتى قورعاۋ اگەنتتىگىنىڭ وكىلدەرى «ەلدەگى كاسىپ­ورىن­داردىڭ باسىم بولىگى «الماقتىڭ دا سالماعى بارىن» ەستەن شىعارىپ العانعا ۇقسايدى. سەبەبى ولار وزدەرىنە مەملەكەتتىك دەڭگەيدە كورسەتىلىپ وتىرعان جەڭىل­دىكتەرگە قاراماستان، تاۋار باعاسىن زاڭ­سىز وسىرگەن» دەسەدى. ەگەر اتالمىش اگەنتتىك جاريا ەتكەن رەس­مي دەرەكتەرگە جۇگىنسەك، ماسەلەن، اگەنتتىك وكىلدەرى kost impex جشس، «پريما» جشس، eurasia trading company جشس جانە milk center ltd جشس ارەكەتتەرىنەن كەلىسىلگەن باسەكەگە قارسى بەلگىلەردى انىقتاعان. اتاپ ايتقاندا، بۇل سەرىكتەستىكتەر وسىمدىك مايىنا ارنايى باعا بەلگىلەپ، سول باعانى ۇستاپ تۇرۋعا جانە ساتۋعا قاتىستى ٴوزارا كەلىسىممەن ارەكەت ەتكەن. بۇل رەتتە باسكەلەستىكتى قورعاۋ اگەنتتىگى، مونوپولياعا قارسى زاڭنامانىڭ بۇزىلۋىن انىقتاۋ جانە جولىن كەسۋ دە­پارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى ٴانۋار حاتيەۆ «قازىردە وسى زاڭ بۇزۋشىلىققا بايلانىستى اكىمشىلىك وندىرىستىك ٴىس قوزعالدى. وسى ٴىستىڭ ماتەريالدارى الماتى قالاسىنداعى اۋدانارالىق ارنايىلاندىرىلعان اكىم­شى­لىك سوتتىڭ قاراۋىندا جاتىر» دەدى. سونداي-اق باسەكەلەستىكتى قورعاۋ اگەنتتىگى الماتى قالاسىنداعى ٴسۇت باعاسىنىڭ ەش نەگىزسىز 40 پايىزعا دەيىن قىمباتتاۋ فاكتىسى بويىنشا تەكسەرۋ جۇرگىزە باستادى. «الماتىداعى ٴسۇت جەتكىزۋشىلەرگە قاتىستى الدىن الا ماتەريالداردى قاراۋ بارىسىندا «ادال» اوك» اق، «فۋدماستەر ترەيد» كومپانياسى» جشس، «فۋدماستەر» كومپانياسى» جشس، «ۆيمم-بيلل-دانن وا-الماتى» جشس، rg brands kazakhstan جشس، «اگروپرودۋكت ازيا» جشس، danone berkut جشس جانە raimbek agro جشس ەكونوميكالىق نەگىز بولماسا دا، ٴسۇت باعاسىن 10 پايىزدان 40 پايىزعا دەيىن قىمباتتاتقانى انىقتالدى» دەيدى اتالمىش اگەنتتىك وكىلدەرى. بۇعان قوسا «اق نيەت»، «زەردە» جاۋاپكەرشىلىگى شەكتەۋلى سەرىكتەستىكتەردىڭ شەتتەن تاسىمالداپ اكەلەتىن دارى-دارمەك باعالارىن دا قولدان وسىرگەنى بەلگىلى بولدى. مىنە، ۇزىن-ىرعاسى وسىنداي تىزىمدەردى تىزە كەلە باسەكەلەستىكتى قورعاۋ اگەنتتىگىنىڭ وكىلدەرى «تاۋار باعاسىمەن ويناعانداردى زاڭ كەشىرمەيتىنىن، بولاشاقتا تاۋار باعا­سىن قولدان وسىرگەندەرگە قاتىستى زاڭ قاتايتىلاتىنىن» باسا ايتتى. ال بۇعان قاتىستى مامانداردىڭ وزىندىك ۇسىنىس-تىلەكتەرى دە بار. ماسەلەن، بۇل رەتتە ەكونوميست-عالىم ۇسەن امانبايەۆ بىلاي دەيدى: — ارينە، ٴبىز بولاشاقتا «وتاندىق ٴونىم وندىرۋشىلەردەن باعانى وسىرمەۋدى تالاپ ەتۋگە» شاما-شارقىمىز جەتەر. ايتسە دە كورشىلەرىمىزگە بارىپ «تاۋار باعاسىن نەگە كوتەرەسىڭ؟» دەپ دوق كورسەتە الماسىمىز تاعى انىق. ەگەر ٴبىز كورشى ەلدەردەگى باعا ساياساتى وزىمىزگە اسەر ەتپەسىن دەسەك، مىناداي جايتتاردى ەسكەرگەنىمىز ابزال: ا) دۇكەندەردەگى باعانىڭ قانشا­لىقتى دەڭگەيدە ٴادىل ەكەنىن ساتىپ الۋ­شىلاردىڭ وزدەرى انىقتاي الۋى كەرەك. بۇل جەردە تۇتىنۋشى ٴوز قۇقىن ٴبىلىپ، تاۋار باعاسىنا سالىستىرمالى تۇردە زەرتتەۋ جۇرگىزە بىلگەنى ٴجون. ٴا) «ازىق-تۇلىك كورپوراسياسى» نا­رىقتا باتىل ارەكەت ەتىپ، نا­رىقتا با­عا­لاردىڭ سەكىرىسىن رەتتەپ، دەفي­سيت­تىڭ ورنىن تولتىرۋ ٴۇشىن ينتەرۆەنسيا جۇرگىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ازىق-تۇلىك شيكىزاتىنىڭ ستراتەگيالىق قورىن جا­ساۋعا مىندەتتى بولۋى ٴۇشىن ەلدەگى «ازىق-تۇلىك كورپوراسياسىنىڭ» قۇقىقتارىن كەڭەيتۋ قاجەت. ب) اۋىل مەن بۇكىل اۋىل شارۋا­شىلىعىن قايتا قۇرىلىمداۋدى ورتا شا­ماداعى شارۋاشىلىقتاردى كۇشەيتۋ ارقىلى باستاۋ كەرەك. بۇل نارىقتاعى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ سۇرا­نىستى قامتاماسىز ەتۋىنە ىقپال ەتەدى. ۆ) باعا تەجەپ ۇستاۋ ساياساتىنا ۇكىمەت ارالاسىپ وتىرعاندىقتان ەلدە مەملەكەتتىك دۇكەندەر اشۋعا ٴتيىسپىز. بۇل تاۋار باعالارىنىڭ ارزانداۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى. «مىنە، وسى ۇسىنىستار ەسكەرىلسە، بۇل ەلدەگى باعا ساياساتىن تۇراقتاندىرۋدىڭ العىشارتتارىنىڭ ٴبىرى» دەيدى ۇسەن امانبايەۆ مىرزا. اۆتور: قارلىعاش زارىققانقىزى http://www.alashainasy.kz/economica/18483/

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!