اۆتوكولىك ٴمىنۋ ارمانعا اينالا ما؟

كەڭەس زامانىندا بايلىقتىڭ بەلگىسى بولىپ سانالاتىن اۆتوكولىك كەيىنگى جىلداردا ٴجۇرىپ-تۇرۋعا قا­جەتتى قۇرال دەڭگەيىنە  تۇسكەن ەدى. ەكىنىڭ ٴبىرى شەتەلدىك كولىك ٴمىنىپ، قا­لا­لارداعى كوشە جولدارىندا كەپتەلىستەر كوبەيدى. ەندى سول قولجەتىمدى سانالاتىن كولىك ەسەلەپ قىمباتتاپ، كەڭەس زامانىنداعىداي بايلىقتىڭ بەلگىسى دارەجەسىنە قايتا كوتەرىلەتىن ٴتۇرى بار.
كوكشەتاۋدىڭ شەت جاعىنداعى جۇرت «اۆتوگورودوك» دەپ اتاپ كەتكەن اۋداندا اۆتوكولىكتەر ساتىلاتىن ۇلكەن بازار بار. جەكسەنبى كۇنى سوندا بارىپ، كولىك باعاسىن سۇراپ بايقاعان ەدىك. باعا قىمباتتايدى دەگەن سىبىس شىققاندىقتان با، مۇندا بۇل كۇنى ساتۋشىلار دا، ساتىپ الۋشىلار دا وتە كوپ بولدى. بۇرىن 4-5 مىڭ اقش دوللارى تۇراتىن ەس­كى شەتەل­دىك كولىكتەردىڭ باعاسى 8-9 مىڭعا ٴبىر-اق سەكىرىپتى. ال، 2000 جىل­دان كەيىنگى كەزەڭدە شىعارىلعان جا­ڭا­لارىنىڭ قۇنى 14 مىڭ دوللاردان باستالىپ، جوعارىلاي بەرەدى ەكەن.
– ٴبىراز جىلدان بەرى ٴتىستىرناقتاپ جيعان اقشامدى الىپ، باعا قىم­بات­تاماي تۇرىپ ٴبىر كولىك الىپ قالايىن دەپ كەلىپ ەدىم، جيعان-تەرگەنىم ٴوزىم ويلاعان كولىك تۇگىلى، ەڭ ەسكىسىنە دە جەتپەي، پۇشايمان بولىپ تۇرمىن، – دەپ كۇرسىنەدى سەر­گەي ەسىمدى جىگىت. شىلدەدەن باستاپ باعانىڭ قىمباتتايتىنىن ەستىگەن سوڭ-اق كولىك قۇنىن ەسەلەپ كوتەرگەن ساتۋشىلار «الساڭ ال، ال­ماساڭ جونىڭە جۇرە بەر» دەگەندەي، باعانى تۇسىرەر تۇرلەرى كورىنبەيدى. زەينەتاقى كوتەرىلەردەن بىر-ەكى اي بۇرىن بازار باعاسىنىڭ كۇرت وسەتىنى سياقتى، مۇندا دا سول شەتتەن اكەلىنەتىن كولىكتەردى كەدەندىك راسىمدەۋ باعاسىنىڭ وسەتىنىن ەستىگەن ساتۋشىلار باعانى بىردەن شارىقتاتىپ جىبەرگەن سياقتى.

– كوپتەن بەرى كولىك السام دەپ ارمانداپ ٴجۇر ەدىم، «تاز تارانعانشا توي تارقايدى» دەگەندەي، مەن ساتىپ الاتىن كەزدە باعانىڭ كۇرت ٴوسىپ كەت­كەنىن قاراشى. شىلدەدەن باستاپ باعا ونان دا قىمباتتايدى دەيدى، سوندا ول كولىكتەردى كىم ساتىپ الماق؟» – دەيدى تۇڭىلگەن جاناتبەك دەگەن جىگىت. بۇل جالعىز جاناتبەك­ٴتى تولعاندىرىپ وتىرعان ساۋال ەمەس، تەمىر تۇلپارعا قول جەتكىزۋدى ارمان­داعان تالايلاردىڭ كوكىرەگىن كەمىرگەن جاي ەكەندىگى انىق.
شىلدەدەن باستاپ شەتتەن اكەلى­نەتىن كولىكتەرگە سالىناتىن باج سالىعى مەن كەدەندىك سالىقتاردىڭ كولەمى اۆتوكولىكتىڭ باعاسىنا بارابار بولادى ەكەن. ياعني، ول ەسەلەپ قىمباتتاماق. ونداي باعاسى باس اينالدىرار كولىكتى كىم ساتىپ الا الادى؟
«رەسەيدىڭ ماشينا جاسايتىن كا­ٴسىپورىندارىنىڭ ۇپايى تۇگەن­دە­لەتىن بولدى» دەيدى بازارداعى جۇرت. ەندى اقشاسى بارلار كەدەندىك وداق ەلدەرىنە كەدەندىك الىمدارسىز شىعارىلاتىن رەسەيلىك اۆتو­كولىكتەردى ساتىپ الماسقا امال­دارى قالمايتىن سىڭايلى. بۇدان كىمنىڭ ۇتىپ، كىمنىڭ ۇتىلاتىنى بەلگىلى. رەسەيدەگى باعاعا جالتاقتاعان كاسىپ­كەرلەر بەنزين باعاسىن دا كوتەرۋگە ٴماجبۇر. مۇنىڭ ٴوزى اۆتو­كولىك ٴمىنىپ، تەمىر تۇلپاردىڭ قىزى­عىن كورەمىز دەۋشىلەر قاتارىن ودان ٴارى ازايتا تۇسەر جايى بار.
راس، قازاقستاندا جەڭىل اۆتوكولىك شىعاراتىن شەتەلدىك فيرمالارمەن بىرلەسكەن بىرنەشە كاسىپورىن جۇمىس ىستەپ جاتىر. ٴبىراق، ولاردىڭ شىعارعان ٴونىمى كەدەندىك وداق ەلدەرى تۇگىلى، ىشكى رىنوكتى دا قاناعاتتاندىراتىن دارەجەدە ەمەس. وتاندىق ماشينا جاساۋ سالاسىنىڭ كەدەندىك وداقتىڭ وزگە ەلدەرىنەن كەيىن قالۋى ٴبىراز قولايسىزدىقتار اكەلەتىنى ٴقازىردىڭ وزىندە انىق كورىنىپ قالدى.
جەڭىل اۆتوكولىكتى قويشى، اۆتو­بۋسپەن ٴجۇرىپ تە كۇن كورەرمىز. ٴبى­راق، ليزينگ ارقىلى شەتەلدەردەن الىم­دىلىعى جوعارى اۋىلشارۋا­شى­لىق تەحنيكالارىن الىپ، ماڭداي­لارىن كۇن شالا باستاعان ديقاندا­رىمىزدىڭ ٴحالى نە بولماق دەگەن وي كەلەدى. بۇرىنعى باعامەن 150 مىڭ دوللار تۇراتىن گەرمانيالىق «كلااس» كومبايندارىنىڭ باعاسى ەندىگى ارادا قانشا بولماقشى؟ مۇنىڭ ٴوزى شارۋاشىلىقتاردىڭ امالسىز «بەلارۋس» تراكتورلارى مەن «دون»، «ەنيسەي» سياقتى شەتەلدىك تەحنيكالارمەن باسەكەلەسە المايتىن كەدەندىك وداق ەلدەرىنىڭ تەحنيكالارىن الۋلارىنا ەرىكسىز ماجبۇرلەمەي مە؟
كەدەندىك وداقتىڭ كۇشىنە ەنۋى وسىنداي ٴبىراز تۇيتكىلدى ماسەلەلەردى العا تارتىپ وتىر. ول قالاي شەشىمىن تابادى، ونى الداعى ۋاقىت كورسەتەر.

قالكوز ٴجۇسىپ،
«زاڭ گازەتى»
اقمولا وبلىسى

http://zan.zanmedia.kz/index.php؟option=com_content&view=article&id=3846:2011-06-23-04-34-39&catid=3:1&itemid=7

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!