اراب الەمى تىنشىعانشا قازاق مۇنايى قىمباتتاي بەرەدى

التىنبەك باعاي central asia newswire باسىلىمى اقپاننىڭ 25-ىندەگى سانىندا اراب ەلدەرىندەگى ساياسي تۇراقسىزدىقتىڭ ۇزاققا سوزىلۋى مەن مۇناي باعاسىنىڭ كۇرت ٴوسۋى الدىمەن الەم ەكونوميكاسىنا، ارتىنشا ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنە كەسىرىن تيگىزە باستايدى دەپ جازادى. تاياۋ شىعىستاعى تولقۋلاردىڭ اسەرىنەن الەمدىك نارىقتا مۇناي باعاسى باررەلىنە 100 اقش دوللارىنان اسىپ جىعىلدى. ال ساياسي نارازىلىق شارالارى قارقىن السا، مۇناي باعاسى ودان ارى وسە تۇسپەك. مۇنىڭ ورتالىق ازيا ەلدەرىنە، اسىرەسە مۇنايعا باي قازاقستان ٴۇشىن قانداي ماڭىزى بار؟ كاسپيي تەڭىزى پارسى شىعاناعىنىڭ ورنىن تولتىرا المايدى اتالعان باسىلىم تاياۋ شىعىستاعى تولقۋلار مەن مۇناي باعاسىنىڭ الەمدىك نارىقتا ودان ارى شارىقتاۋى كومىرسۋتەگى رەسۋرستارىنا باي ورتالىق ازيا مەن قازاقستانعا ازىرشە قولايلى بولىپ وتىر دەيدى. بۇدان تەك استانا عانا ارتىق تابىس تاۋىپ قالمايدى. قازاقستانعا كورشى وزبەكستان مەن تۇركىمەنستان تاياۋ شىعىستان الىس جاتقان جانە ساياسي تۇرعىدان اناعۇرلىم تۇراقتى بولعاندىقتان بۇل ايماققا قىتاي، شىعىس ازيا ەلدەرى مەن باتىس ەۋروپادان كەلەتىن ينۆەستيسيا كولەمى ۇلعايادى دەپ بولجايدى باسىلىم. دەگەنمەن، كاسپيي تەڭىزى ايماعىنداعى ەلدەردىڭ كومىرسۋتەگى شيكىزاتىنا تاۋەلدى ەكونوميكاسىنىڭ جىلدام وسۋىنە قاراماستان، پارسى شىعاناعى بۇرىنعىداي الەمدەگى ارزان، وڭاي يگەرىلەتىن شيكىزات كوزى بولىپ قالا بەرەدى. ٴتىپتى سولتۇستىك كاسپييدەگى قاشاعان مۇناي كەن ورنى تاياۋداعى ەكى جىل ىشىندە يگەرىلە باستاعانىمەن، بۇل ايماقتى ستراتەگيالىق تۇرعىدان وزگەرىسكە ۇشىراتا قويمايدى دەگەن پىكىر جازادى باسىلىم. ال بۇل دەگەنىمىز پارسى شىعاناعىنداعى اراب مەملەكەتتەرى تۇگەلدەي، ٴتىپتى سوڭعى رەتتە ساۋد ارابياسىنىڭ ٴوزى يسلامشىل راديكاليزمنىڭ اسەرىنەن تۇراقسىزدىققا ۇشىرايتىن بولسا، وندا بۇكىل الەم ەكونوميكاسى اپاتقا تاپ بولادى دەي بەرىڭىز. تاعى ٴبىر داعدارىسقا ۇشىرايمىز با؟ ەندى الەمدىك ەكونوميكاعا كومىرسۋتەكتى شيكىزات باعاسىنىڭ ارتۋىنان تيەتىن زارداپ مىناداي رەتتە ىسكە اسۋى مۇمكىن. ەگيپەتتە بيلىك باسىنا «مۇسىلمان باۋىرلار» ۇيىمىنىڭ توڭكەرىس ارقىلى بيلىككە كەلۋى مەن اراب مەملەكەتتەرىندە نارازىلىق شارالارىنىڭ جالعاسا بەرۋى الداعى بىرنەشە اي بويىنا مۇناي باعاسىن باررەلىنە 120-دان 150 اقش دوللارىنا دەيىن ٴوسىرىپ جىبەرۋى مۇمكىن. كومىرسۋتەكتى شيكىزات باعاسىنىڭ ٴوسۋى الدىمەن اقش-تا ەكونوميكاعا كۇيرەتە سوققى بەرەتىن گيپەرينفلياسيانىڭ تۋىنداۋىنا، ال باتىس ەۋروپا مەن سولتۇستىك-شىعىس ازيانىڭ ونەركاسىبى دامىعان ەلدەرىندە ونەركاسىپ پەن تۇتاستاي ەكونوميكانىڭ تۇرالاپ، باعانىڭ ۇزدىكسىز ٴوسۋى - ستاگفلياسياعا اپارىپ سوعۋى مۇمكىن. بۇدان دامىعان يندۋستريالدى ەلدەردە ونەركاسىپ ٴوندىرىسى تۇرالاپ، ال كومىرسۋتەكتى شيكىزات، اسىرەسە مۇناي وندىرەتىن ەلدەردىڭ ەكسپورتىنا سۇرانىس دەرەۋ تومەندەيدى. ال ەكونوميكاسىن مۇنايعا تاۋەلدىلىكتەن ارىلتۋعا كۇش سالىپ جاتقان قازاقستاننىڭ جوسپارلارى ٴالى باستاپقى كەزەڭدە تۇر. وسىدان كەلىپ قازاقستان مەن وزگە ورتالىق ازيا ەلدەرىنىڭ ەكونوميكاسى 2008 جىلى باستان كەشكەن داعدارىستان دا كۇردەلى قارجىلىق جانە ەكونوميكالىق كۇيزەلىسكە تاپ بولۋى ىقتيمال. «وسى جاعدايلارعا وراي، قازاقستان كەزەكتى داعدارىسقا دايىن بولۋ ٴۇشىن مۇناي باعامىندا بايسالدى ساياسات ۇستانعانى ٴلازىم. مۇناي باعاسىنىڭ قۇبىلۋى استانانى مۇناي ەكسپورتىنىڭ تاريفتەرىنەن ۋاقىتشا باس تارتقىزۋى مۇمكىن. مۇناي باعاسى وسسە، قازاقستان قىسقا مەرزىمدە وزىنە قاجەتتى قوسىمشا تابىس تۇسىرە الادى. ٴبىراق، قازاقستان ساۋد ارابياسى سياقتى از عانا ۋاقىتقا سوزىلاتىن مۇناي باعاسىنىڭ شارىقتاپ وسۋىنە بولا نارىقتاعى ٴوز ۇلەسىن ازايتپايدى. كەلەشەكتە دە قازاقستان ساۋد ارابياسىنىڭ الەمدەگى مۇناي ەكسپورتتاۋشى باستى مەملەكەت رەتىندە مۇناي باعاسىن تۇراقتاندىرۋعا ارنالعان قادامىن قولدايتىنىن دا ەسكەرۋىمىز قاجەت» دەپ جازادى central asia newswire. سوندىقتان ساۋد ارابياسى قىسقا ۋاقىتتىق مۇمكىندىكتى پايدالانىپ قالۋدان گورى ٴوز مۇنايىنا دەگەن الەمدىك سۇرانىستى ۇزاق مەرزىمگە ساقتاپ قالۋ ٴۇشىن قازاقستاننان دا ارتىعىراق كۇش شىعارۋى قاجەت. ال قازاقستان مۇنايدان باسقا دا قۋات كوزدەرىنە، اسىرەسە گاز بەن ۋرانعا اسا باي. ساۋد ارابياسى تەك مۇنايعا ٴۇمىت ارتادى. كورولدىك ٴۇشىن يەمەننەن اعىلىپ كەلىپ جاتقان كوپشىلىگى زاڭسىز ميلليوننان اسا يمميگرانت تۇراقتىلىعىنا قاتەر ٴتوندىرۋشى فاكتور بولۋى ىقتيمال. سەبەبى بۇلار «ٴال-قايدا» مەن وزگە يسلامشىل توپتار ٴۇشىن تاپتىرماس ادام رەسۋرسى. ال استانانىڭ ونداي باس اۋرۋى جوق، ٴارى ساياسي تۇراقسىزدىق پەن ٴدىني ەكسترەميزم دەندەگەن كورشىلەرى جوق دەگەن وي ايتادى باسىلىم. كەدەندىك وداق مۇناي ساياساتىنا ىقپال ەتۋ قۇرالىنا اينالادى ەگەر تاياۋ شىعىستاعى جاعداي مەن مۇناي باعاسى باقىلاۋدان شىعىپ كەتسە، جانە ورتالىق ازيانىڭ كومىرسۋتەكتى شيكىزاتىنا تاۋەلدى ەكونوميكاسى ودان ەندىگى جەردە ەش پايدا كورمەيتىن دەڭگەيگە جەتەتىن بولسا، وندا قازاقستاننىڭ رەسەي جانە بەلارۋس مەملەكەتتەرىمەن قۇرعان جاڭا كەدەندىك وداعىنىڭ ماڭىزى ارتا تۇسپەك دەگەن وي ايتادى central asia newswire. بۇل كەدەندىك وداق قازاقستان مەن رەسەي ٴۇشىن وزدەرىنىڭ مۇنايىن ەكسپورتتاۋ مەن باعا ساياساتىن ۇيلەستىرۋدىڭ وڭتايلى مەحانيزمى بولا الاتىندىعىن دالەلدەدى. مۇنايدىڭ الەمدىك باعاسى وسە تۇسكەن سايىن، دۇنيەجۇزىندە مۇناي ٴوندىرۋ مەن ەكسپورتتاۋدان ساۋد ارابياسىنان كەيىنگى ەكىنشى ورىندا تۇرعان رەسەي مەن 2019 جىلى قارا التىن وندىرۋدەن الەمدىك العاشقى بەستىككە ەنۋدى جوسپارلاپ وتىرعان قازاقستاننىڭ دۇنيەجۇزىلىك نارىققا بىرلەسە ىقپال ەتۋى كۇشەيەدى دەپ بولجايدى باسىلىم. قازاقستاننىڭ كەدەندىك وداقتىڭ كورەتىن ٴبىر پايداسى - رەسەيدىڭ ەكى ەلگە مۇنايدان تۇسەتىن تابىستى بارىنشا ارتتىرۋ تەتىگىن قولداۋى. الايدا ورتالىق ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ قاي-قايسىسىنىڭ دا ەكونوميكاسى الەمدەگى مۇناي باعاسىنىڭ كۇرت قۇلدىراۋى نەمەسە ٴوسۋى قاۋپىنەن قورعالماعان. سوندىقتان قازاقستان مەن ونىڭ كومىرسۋتەكتى شيكىزاتقا باي كورشىلەرى ٴۇشىن مۇناي باعاسىنىڭ بىرنەشە اپتا بويىنا جوعارى دەڭگەيدە تۇرىپ، سودان كەيىن ٴبىر باررەلى ٴۇشىن 90-100 اقش دوللارى ارالىعىندا تۇراقتاعانى ٴتيىمدى. ال ەنەرگورۋسۋرستارعا باي ٴۇش مەملەكەت – قازاقستان، وزبەكستان جانە تۇركىمەنستان ساياساتكەرلەرى مۇناي باعاسى بۇدان ارى شارىقتاپ جانە ۇزاقتاۋ تۇراقتاپ قالسا، وزدەرى ٴۇشىن مايشەلپەك ەكەنىن جاقسى بىلەدى دەپ تۇجىرىمدايدى central asia newswire. http://www.azattyq.org/content/press_review_cnw_on_arab_revolutions_impact_on_kazakh_oil_price/2324305.html

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!