الاتوودان «التىن ورداعا» دەيىن

ٴبىز تاڭداماي – تالعاماي قولعا تۇسكەن ٴونىمدى جەي بەرەمىز. مىسالى، قىرعىز ەلىنەن 50 تەڭگەمەن شىققان كارتوپ الماتىنىڭ كوتەرمە بازارىنا كەلگەندە 100 تەڭگەگە شارىقتاپ كەتەدى. ٴونىم ٴقازىر تۇتىنۋشىنىڭ قولىنا 150 تەڭگەمىن ٴتيىپ جاتىر. بۇل – الماتىداعى باعا. ال الماتىنىڭ ماڭايىندا قانشاما اۋىل-ايماق بار. ول جاققا جەتكەندە الگى كارتوبىڭىزدىڭ قۇنى 170 تەڭگەگە جەتىپ جىعىلادى. مۇنىڭ سەبەبىن بىلەتىن جان بار ما؟ وسى ساۋالدىڭ جەتەگىندە جۇرگەن ٴبىز ماسەلەنىڭ انىق-قانىعىنا جەتۋ ٴۇشىن الماتىداعى اتاقتى «التىن ورداعا» ات باسىن بۇردىق. «التىن وردا» − توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان ٴىرى ساۋدا نۇكتەسى.  ساعات سايىن ٴتورت تاراپتان ازىق-تۇلىك، كيىم-كەشەك، ۇساق-تۇيەك، جەمىس-جيدەك پەن كوكونىس دەيسىز بە، تاۋاردىڭ ٴتۇر-تۇرى تيەلگەن جۇك كولىكتەرى «التىن ورداعا» قاراي: بەرىسى − قىرعىزدان،  ارىسى − قىتايدان اعىلىپ جاتىر. ىڭقيتا جۇك تيەپ الىپ، ەل ىشىنە اتتانىپ جاتقان كولىكتەردە دە قيساپ جوق. باعا بۇرالاڭى دا وسى جەردەن باستالاتىنىنا كوزىمىز جەتتى. ديقاننان تۇتىنۋشىعا دەيىنگى ارالىقتا، ماسەلەن، كارتوپتىڭ، قيار مەن قىزاناقتىڭ، ورامجاپىراقتىڭ  باعاسى سان قۇبىلاتىندىعىنا كۋا بولدىق. ەل اراسىندا كۇندەلىكتى تاعامىمىزدا ناننان كەيىن جۇرەتىن كارتوپقا دەگەن سۇرانىس جوعارى. كەزىندە وسى كارتوپتى «ەكىنشى نان» دەگەنى ەسىمىزدە قالىپتى. كارتوپ «التىن ورداعا» سان قيىردان  جەتكىزىلەدى ەكەن. باعاسى دا الا-قۇلا. ٴبىزدى قىزىقتىرعانى – پاكىستاننان كەلەتىن كارتوپ. قات-قابات تۇرعان «كاماز» كولىكتەرىنىڭ قاسىنا كەلدىك. ۋ-شۋ، ازان-قازان. جاعالاي ساۋدالاسقان جۇرتشىلىق. جۇك كولىگىندە كارتوپ ساتىپ تۇرعان ايدوس ەسىمدى ساۋداگەردى سوزگە تارتتىق. كاسىبىن كارتوپ ساۋداسىنا الماستىرعان ايدوس احمەتوۆتىڭ ايتۋىنشا، پاكىستاننىڭ كار­توبى الماتىعا سارىاعاش ارقىلى كەلەدى ەكەن. ول جاققا كارتوپتى پاكىستاندىقتاردىڭ وزدەرى جەتكىزىپ بەرەتىن كورىنەدى. شىمكەنتتە 82 تەڭگەگە باعالاناتىن كارتوپ، «التىن ورداعا» جەتكەندە 100 تەڭگەگە قىمباتتايدى ەكەن. سوندا پاكىستاندا ٴونىم مۇلدەم ارزان بولعانى عوي. ٴارى پايداسى دا از ەمەس سياقتى. ايتپەسە، سوناۋ پاكىستاننان سارىاعاشقا سابىلىپ نەسى بار؟ «التىن وردادا» سول كارتوپتىڭ  كەلىسىن 105-110 تەڭگەدەن الاسىز. كوتەرمە بازاردان كەلىپ، ارزان تاۋار الۋشىلاردا سان جوق. ويتكەنى الماتىنىڭ بار بازارىنا، ودان قالا بەردى قالا شەتىنە ٴونىم وسى جەردەن الىنادى. سىرتتان ٴونىم الىپ كەلەتىندەردىڭ ايتۋىنشا، ولار بۇل جەردە كوپ تۇراقتامايدى. سەبەبى، اكەلگەن تاۋار ەكى-ۇش ساعاتتىڭ ىشىندە «قولدى بولىپ، بولىسكە تۇسەدى». قىرعىزدان كەلەتىن كارتوپتىڭ دا جاعدايى وسى. − قىرعىزدان كارتوپتى ٴوزىم اكەلىپ ساتامىن. ول جاقتان كەلىسىن 13 سومعا ساتىپ الامىن، بىزدىڭشە 52 تەڭگە بولادى. ال، ەلگە كەلگەندە، بىرگە ٴبىر ۇستەمە قوسىپ، 100 تەڭگەگە ساتامىز. قىرعىز ديقاندارىنا كىنا تاعا المايمىز. ولار ٴونىمىن ارزان باعاعا بەرەدى. ەگەر قىرعىزدان ٴسابىزدى 10 سومعا، ياعني 32 تەڭگەگە ساتىپ الاتىن بولساق، «التىن وردادا» كەلىسىن 60 تەڭگەدەن وتكىزۋگە ٴماجبۇرمىز. ولاي ەتپەسكە شاراڭ بار ما؟ تاۋاردى الىپ ٴوتۋ ٴۇشىن قىرعىزدىڭ كەدەنىنە 120 مىڭ سوم تولەيمىز. وعان جولعا كەتەتىن شىعىندى قوسىڭىز. جانار-جاعارماي قىمبات. بارلىق تاپقان-تايانعانىڭ كارتوپتى جەتكىزۋگە كەتەدى. ٴوزىمىز ٴار كەلىدەن 1-2 تەڭگە عانا پايدا كورەمىز، – دەيدى ساۋداگەر قۋانىش باقىت ۇلى. بازاردىڭ كەلەسى ٴبىر قاتارىنداعى باعا تىپتەن قايران قالدىرادى. كوتەرمە بازاردا 60 تەڭگەدەن ساتىلىپ جاتقان ايىرقالپاقتىڭ ٴسابىزىن از مولشەردە كەلىلەپ ساتاتىنداردان 100 تەڭگەگە الاسىز. ايىرما باعا باقانداي 40 تەڭگە. پاۆلوداردىڭ ٴسابىزى كوتەرمە بازاردا كەلىسى 80 تەڭگەدەن ساتىلسا، جەكەلەي ساتاتىندار كەلىسىن 100 تەڭگەدەن ساۋدالاۋدا. التىن وردادان الىستاماي جاتىپ، باعانىڭ وسىنشالىق وسكەنى بايقالسا، قالا ىشىندەگى بازارلار مەن دۇكەندەردەگى باعانى باعامداۋ قيىن ەمەس. ٴبىر ايتا كەتەرلىگى، كوپ جاعدايدا تۇتىنۋشى كارتوپتىڭ قاي جاقتان كەلگەنىنە باسا نازار اۋدارىپ جاتپايتىن سىڭايلى. كارتوپ ٴوزىمىزدىڭ نارىنقولدىكى مە، الاتوونى مە، جوق الدە پاكىستاننان كەلدى مە، ول جاعى ماڭىزدى ەمەس سىندى. باستىسى، باعاسى ارزان بولسا بولعانى، باسقاسى ويلاندىرا بەرمەيتىندەي. ال كوكونىس باعاسى قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسى كوتەرەرلىكتەي  دەپ  ايتا المايمىز. جەرگىلىكتى ونىمدەردەن كوتەرمە بازاردا  نارىنقول، تالاپتى جانە قوعالى ديقاندارىنىڭ ٴونىمى ساتىلۋدا. قوعالىدان كەلەتىن كارتوپتىڭ كوتەرمە بازارداعى باعاسى − 80-85 تەڭگە بولسا، نارىنقولدىكى دە وسى باعادا. وسى تۇستا دەلدالداردىڭ اسىعى الشىسىنان ٴتۇسىپ جاتقانىن ايتا كەتۋىمىز كەرەك. ماسەلەن، از مولشەردە كەلىلەپ ساتاتىندار تالدىقورعان مەن نارىنقولدىڭ كارتوبىن 80 تەڭگەگە الىپ، كەلىسىن 100 تەڭگەدەن قايتا ساتۋمەن قوماقتى تابىسقا قول جەتكىزىپ وتىر. جەرگىلىكتى بازارلارعا جەتكەندە، بۇل باعا 150 تەڭگەگە دەيىن قىمباتتاي تۇسەدى. پيازدىڭ دا باعاسى وسىلاي قۇبىلادى. شەڭگەلدىدەن پياز اكەلىپ ساتۋمەن اينالىساتىن ايناش المابەكوۆانىڭ سوزىنە سۇيەنسەك، ساۋداگەرلەر پيازدىڭ ٴبىر كەلىسىن شەڭگەلدىنىڭ ديقاندارىنان (قاپشاعاي)  70-75 تەڭگەدەن ساتىپ الىپ، «التىن وردادا» 80 تەڭگەگە وتكىزەدى ەكەن. بۇل كوتەرمە بازاردىڭ باعاسى. ال جەكەلەي ساتاتىندار بۇل باعانىڭ ۇستىنە تاعى 20 تەڭگە قوسىپ ساۋدالايدى. كورشىمىز ايشا اپايدىڭ جابىرقاي­تىنداي ٴجونى بار ەكەن. وسىدان بىرنەشە كۇن بۇرىن ول كىسى جەرگىلىكتى بازاردان  10 كەلى كارتوپتى 150 تەڭگەدەن ساتىپ العانىن ايتىپ رەنجىپ كەلگەن. بايسەركە اۋىلىندا تۇراتىن ايشا اپايدىڭ قولىندا كەلىن-بالاسى ٴتورت بوبەگىمەن تۇرادى. بالاسى جاقىن ماڭداعى دۇكەندە كۇزەتشى بولىپ جۇمىسقا كىرگەنىنە كوپ بولعان جوق. كەلىنى – جۇمىسسىز. بۇكىل ٴبىر وتباسى جالعىز زەينەتاقىعا قاراپ وتىر. ونىڭ ٴوزى بار بولعانى – 30 مىڭ تەڭگە. ال ون كەلى كارتوپ ٴبىر وتباسىنا ٴبىر ايعا جەتپەسى تاعى انىق. وعان ٴبىر وتباسىنا ٴبىر ايدا تۇتىناتىن پياز، ٴسابىز سىندى كوكونىس پەن ەتتى، وزگە دە ازىق-تۇلىكتى قوسساق، از اقشا جۇمسالمايتىنى تۇسىنىكتى. باعاسى اسپانداپ كەتكەن كوممۋنالدىق تولەمدەر دە قازىرگى كۇنى ايشا اپايدىڭ موينىندا. «ارى تارتساڭ، اربا سىنادى، بەرى تارتساڭ، وگىز ولەدى. مىنا زامان ەندى قالاي قۇبىلار ەكەن؟» − دەپ مۇڭايىپ وتىرعان ايشا اپايدىڭ جاعدايى ويعا باتىرادى. ەلىمىزدە ازعانتاي عانا اقشاعا قاراپ اۋىز اشىپ وتىرعاندار از با؟ ٴبىر عانا ازىق-تۇلىكتىڭ قىمباتتاۋى قانشاما شاڭىراققا قيىندىق اكەلۋدە. بەكجان بازاربايەۆ – الماتىداعى كوپ مەكتەپتىڭ بىرىندە ٴمۇعالىم. ٴبىرىنشى شىلدەدەن باستاپ جالاقىسىنا 30 پايىز قوسىلاتىنىن ەستىگەندە ٴاۋ باستا قۋانعان. ەندى مىنا قىمباتشىلىقتى كورىپ، كوڭىل-كۇيى ٴتۇسىپ ٴجۇر. «ٴمۇعالىمنىڭ ەڭبەكاقىسىنىڭ مولشەرى قانداي ەكەنىن سىزدەر جاقسى بىلەسىزدەر. ٴبىر بولمەلى پاتەردى يپوتەكاعا مەملەكەتتىك باعدارلاما ارقىلى الىپ ەدىم. سونىڭ نەسيەسى، كوممۋنالدىق-شارۋاشىلىق تاريفتەر موينىما ۇلكەن جۇك ەدى. ەندى وعان ازىق-تۇلىك قىمباتشىلىعى قوسىلدى»، – دەيدى قينالا ٴۇن قاتىپ. اۆتور: ايتولقىن ادىربايقىزى، ايدا بەكجانقىزى http://www.jasqazaq.kz/index.php؟option=com_content&view=article&id=1327:-l-r-&catid=39:2008-12-28-10-23-51&itemid=58

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!