كاسىپكەرلەر ونىمدەرىن شاريعات زاڭدارىنا سايكەس، حالال ستاندارتتارىن ۇستانادى ما؟

فوتو: Азаттық радиосы

جاھاندانۋ ۇدەرىسىندە يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارىمەن قاتار حالال يندۋسترياسى الەم بويىنشا كەڭ ەتەك الىپ جاتىر. دەنساۋلىققا زيان كەلتىرمەيتىن زاتتار مەن كيىمدەر، دوڭىز، الكوگولدەن، ٴتۇرلى حيميالىق زيان قوسپالاردان ادا تاعامدار كەز-كەلگەن كوزى اشىق ادامدى ويلاندىراتىنى حاق. دۇنيە جۇزىندەگى 1،8 ميللياردقا جۋىق مۇسىلماننىڭ كوبى حالال نورماسىن ۇستانۋدى كوزدەيدى. وسى باعىت بويىنشا اتى الەمگە ٴماشھۇر unilever، beiesdorf، l’oreal سىندى الپاۋىت كومپانيالار مۇسىلمان مەملەكەتتەرى ايەلدەرىنە حالال كوسمەتيكا ونىمدەرىن ۇسىنىپ وتىر. حالال نارىعىنا ٴوز ونىمدەرىن شىعارۋعا برازيليا مەن اۆستراليا دا قۇلشىنىس تانىتۋدا. المانيالىق basf حيميالىق كومپانياسى كوپ تاۋار اتالىمىنا حالال سەرتيفيكاتىن الا الدى. سۇرانىس بار جەردە ۇسىنىس بار. mcdonald“s، subway، nestle جانە papa john تاعام كومپانيالارى حالال ونىمدەرىن ٴساتتى ساۋدالاپ وتىر. الەم نارىعىندا مۇنداي كومپانيالاردىڭ ۇلەسى كوپ. دەمەك، اقش پەن ەۋروپا حالال يندۋسترياسىنىڭ جاقسى تابىس كوزى ەكەنىن ٴتۇسىنىپ، بۇل سالانى يگەرىپ ۇلگەردى.

يندونەزيا مەملەكەتىندە ستراتەگيالىق-ساياسي جوسپار نەگىزىندە حالال بويىنشا ارنايى زاڭ قابىلدانعان. زاڭعا سايكەس مەملەكەت 2017 جىلعا دەيىن تاعام ونىمدەرىن، 2018 جىلعا دەيىن گيگيەنالىق زاتتاردى، 2019 جىلعا دەيىن دارى-دارمەكتەردى تولىعىمەن حالال سەرتيفيكاتتاۋىنان وتكىزۋ كەرەك. يندونەزيانىڭ مۇنداي باتىل قادامى كورشىلەس مۇسىلمان مەملەكەتتەرىنە ۇلگى بولىپ وتىر. حالال يندۋسترياسى باعىتىمەن الەم ەكونوميكالىق كەڭىستىگىنە تاۋارلاردى شىعارۋ، ناسيحاتتاۋ، الەمدىك نارىقتى جاۋلاۋ بويىنشا يسلام مەملەكەتتەرى كەنجەلەپ تۇر. بۇعان ۇلكەن سەبەپ يسلام بانكتەرىمەن قارجىلىق قىزمەتىنىڭ وسالدىعى. بارلىق يسلام بانكتەرى حالال يندۋسترياسىن بارىنشا قولدايدى، الايدا ولار تىم از بولعاندىقتان، بۇكىل الەمدى قامتي الماي وتىر. سوندىقتان، حالال يندۋسترياسىنىڭ نارىق الاڭىندا وزگە ٴدىن كونفەسسيالارىنا جاتا- تىن دامىعان مەملەكەتتەر ونىمدەرىن ۇسىنىپ، ايتارلىقتاي پايدا تابۋدا.

دەگەنمەن، بىرىككەن اراب امىرلىكتەرىنىڭ شەنەۋنىكتەرى حالال يندۋسترياسىنىڭ كوش باسىندا بولعىسى كەلەدى، دۋباي ايماعىنا دا تەك حالال ونىمدەردى ساتاتىن حالال قالا سالۋعا كىرىستى، ول ٴۇشىن 6،7 ملن. شارشى مەتر جەر ٴبولىندى. ٴوزىنىڭ حالال ونىمدەرىن الەم نارىعىنا مالايزيا دا ۇسىنىپ وتىر. ازىرگە مالايزيا جوعارى ستاندارتتارعا يە حالال ونىمدەرىنىڭ ٴىرى ەكسپورتتاۋشى مەملەكەتى بولىپ سانالادى، مالايزيالىق حالال ونىمدەر الەم بويىنشا جاقسى سۇرانىسقا يە. دۇنيەجۇزى بويىنشا كوپتەگەن مەملەكەتتەردە حالال ستاندارتتارىن قاتاڭ ۇستانىپ، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ حالال ماركيروۆكاسى بار تاۋارلار ەش كۇمان تۋدىرمايدى.

ەگەر، تەكسەرۋ كەزىندە حالال ستاندارتتارىنا قايشى فاكتور اشكەرەلەنسە، وندا جالعان ٴونىم ۇسىنعان كومپانيا وراسان زور ايىپپۇل تولەيدى. ال تمد ەلدەرىندە حالال يندۋسترياسىنىڭ جاعدايى باسقا. كەيبىر ونىمدەردىڭ ساپاسىنا قاراي حالال ماركيروۆ كاسىنىڭ شىنايى جانە جالعان بولىپ ٴبولىنۋى بارشاعا ٴمالىم. كورشىلەس رەسەي فەدەراسياسىنداعى حالال قوزعالىسى باسەڭ، ٴبىراق العىشارتتارى بار. 147 ملن. حالقى بار رەسەيدىڭ قۇرامىنداعى اۆتونومدى رەسپۋبليكالاردىڭ باسىم كوپشىلىگى مۇسىلمان حالىقتارى. سوندىقتان، فەدەراسيا بيلىگى يسلام ٴدىنىن ۇستانىپ جاتقان جاماعاتپەن ساناسىپ وتىر. رەسەيگە يسلامي شاريعاتپەن جۇمىس ىستەيتىن بانكتەر مەن ينۆەستيسيالار قۇيىلۋدا، جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەر حالال يندۋسترياسىنىڭ باعىتى – مول تابىستى، ال وزگە ٴدىن وكىلدەرىنىڭ ٴبىرازى حالال ونىمدەرىنىڭ دەنساۋلىققا پايدالى ەكەنىن ٴتۇسىندى. رەسەيدە حالال ٴدامحانالار مەن كافە-مەيرامحانالار، مۇسىلمان كيىمدەرىن ساتاتىن دۇكەندەر، الكوگول ساتپايتىن سۋپەرماركەتتەر ٴجيى كەزدەسەدى. قازاقستان – دەموكراتيالىق، زايىرلى مەملەكەت جانە مۇسىلماندار سانى بويىنشا دومينانتقا يە يسلام ٴدىنىن ۇستانۋشى ەل. قازاق حالقى قاشان دا شاريعات زاڭىن ۇستانىپ، مۇسىلماندىقتى سالت-داستۇرىنە تەرەڭ سىڭىرگەن. دەگەنمەن وتاندىق نارىقتا يمپورتتان كەلەتىن تاۋار اتالىمى وراسان زور.

حالىقتىڭ باسىم بولىگى قالالىق جەردە تۇراتىندىقتان، ادامدار بارلىق تۇتىنۋ زاتتارىن دۇكەن سورەلەرىنەن ساتىپ الۋعا مۇقتاج. قالالارداعى سۋپەرماركەتتەردىڭ اۋقىمدى اسسورتيمەنتى حالال بەلگىسى بار تاۋارلاردى ۇسىنىپ وتىر. ٴبىراق، بارلىق كاسىپكەرلەر ونىمدەرىن شاريعات زاڭدارىنا سايكەس، حالال ستاندارتتارىن ۇستانادى ما، بۇل بولەك اڭگىمە. قر تەرريتورياسىنداعى حالال ماركيروۆكاسى ٴبىر ىزگە تۇسپەگەندىكتەن، تاۋارلارعا ٴار ٴتۇرلى حالال بەلگىسى بار تاڭبالار قويىلادى. قايسىسى شىن حالال، قايسىسى جالعان – ايىرۋ قيىن. جالپى العاندا قازاقستاننىڭ ٴوز تاۋارىن حالال جەلىسى بويىنشا شەتەلگە شىعارۋعا زور مۇكىندىگى بار. اسىرەسە، ەت، ٴسۇت، بيداي ونىمدەرى بويىنشا جوعارى ساپالى ٴونىم شىعارا الامىز. ٴبىراق حالال بەلگىسىمەن ەكسپورتقا شىعۋ ٴۇشىن قازاقستانعا الدىمەن ىشكى نارىقتا حالال ستاندارتتارىن رەتتەۋ كەرەك. حالال يندۋسترياسىنا كوشۋ ماسەلەسى قازاق قوعامىن الانداتادى. وسى كۇردەلى ماسەلە بويىنشا قر «اتامەكەن» ۇكپ-نىڭ پىكىرسايىس كلۋبىندا قوعامنىڭ بارلىق سالالارى وكىلدەرى قاتىسۋىمەن قىزۋ تالقى وتكىزىلدى. ۇلت مۇددەسى مەن بولاشاعىن ويلايتىن اتقامىنەر ازاماتتار حالال ستاندارتىن ٴبىر ىزگە ٴتۇسىرىپ، تاعام، تاۋار، جۇمىس، قىزمەت تۇرلەرى بويىنشا شىن مانىندە تازالىققا جەتۋ ٴۇشىن ارنايى زاڭ قابىلداۋ كەرەك ەكەنىن ٴبىر اۋىزدان ماقۇلدادى.

«قازىرگى جاعدايىمىز «اققۋ، شورتان ٴھام شاياننىڭ» كەرى بولىپ تۇر. ياعني، ٴار تاراپ وزىنىكىن دۇرىس دەپ دالەلدەپ باعۋدا. ٴىس جۇزىندە اركىم ٴوز بەتىنشە ارەكەت ەتۋدە. مۇنداي جاعداي كاسىپكەرلەر ٴۇشىن كوپ قيىندىق تۋدىرادى. ونىڭ ۇستىنە حالال ونىمدەر وتە قىمبات جانە تازا حالال ونىمدەرمەن جۇمىس جاساۋ وتە قيىن. ٴبىراق سوعان قاراماستان، كوپ پايدا تابۋدى ەمەس، جۇرتقا ادال اس ۇسىنۋ ٴۇشىن ەڭبەك ەتىپ جاتىرمىز. سوندىقتان مۇندا ٴار تاراپ ٴار جاققا تارتپاي، ٴدىن ماماندارى مەن تەحنولوگتار باس بىرىكتىرە وتىرىپ، ٴبىر جاعادان باس، ٴبىر جەڭنەن قول شىعارا، بىرلەسىپ جۇمىس ىستەسە دەگەن تىلەگىمىز بار»، – دەيدى استاناداعى «مۋمتاز» مەيرامحانالار جەلىسىنىڭ ديرەكتورى بوتاگوز سەيىتحانقىزى. ەۋروپا ەلدەرىندە جاستاردىڭ ۇلەسى ەگدە تارتقان كىسىلەردەن الدەقايدا تومەن.

تۋۋ كورسەتكىشىنە سۇيەنسەك، ٴار وتباسىندا 1-2 بالا دۇنيەگە كەلەدى، كوپ بالالى جانۇيالار جوقتىڭ قاسى. «global futures» پەن «foresight» زەرتتەۋلەرى بويىنشا 2050 جىلعا دەيىن مۇسىلمان مەملەكەتتەرىندە شامامەن 9 ميلليارد بالا دۇنيەگە كەلەدى. بۇل كورسەتكىش جۇزەگە اسىپ جاتسا، حالال يندۋسترياسىنىڭ سۇرانىسىن ەسەلەي تۇسپەك.

ٴاليا كەمەلبەكوۆا

ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!