فوتو: Ержан Жаубай
وتكەن سەنبى-جەكسەنبى كۇندەرى «قۋاتتى ٴوڭىر – قۋاتتى قازاقستان» باعدارلاماسى اياسىندا استانادا وقو كۇندەرى وتكەن بولاتىن. وسى شاراعا وراي وبلىستىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى جارمەڭكەسى استانالىقتاردى ارزان ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتكەن ەدى. وقو-نىڭ بارلىق اۋداندارى مەن قالالارىنان كەلگەن جارمەڭكەگە ارىس اۋدانى دا ٴوز ۇلەسىن قوستى. جارمەڭكە بارىسىندا اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى ساپارباي ٴدارىباي ۇلىنان بۇگىنگى ارىس اۋدانىنىڭ جاي-كۇيىمەن تانىسۋ ماقساتىندا بىر-ەكى اۋىز تىلدەسۋدىڭ ٴساتى تۇسكەن بولاتىن. سىرداريا مەن ارىس وزەنىن تەلى ەمگەن توعىز جولدىڭ تورابىنداعى شاعىن اۋداننىڭ بۇگىنگى دامۋى كوڭىل قۋانتارلىق. اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى دا بۇل ٴسوزىمىزدى راستاپ وتىر، دەيدى baq.kz ٴتىلشىسى.
ارىس ەجەلدەن ەلىمىزگە تانىس اۋدان. اۋدان ورتالىعى ارىس قالاسىنىڭ دا تاريحى تەرەڭدە جاتىر. ٴبىزدىڭ اڭگىمەمىز استاناداعى جارمەڭكە باسىندا جۇرگىزىلگەندىكتەن اۋەلگى ٴسوز ارىستان ارقاعا جەتكەن جارمەڭكە ٴجايى بولدى.
«بۇگىن مىنە، تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى قارساڭىندا وڭتۇستىك ٴوڭىرىنىڭ بارلىق اۋداندارى مەن قالالارى ەلوردادا جارمەڭكە وتكىزىپ جاتىر. ٴبىز ٴوزىمىز ارىس اۋدانى اتىنان ٴبىر كاماز قاۋىن، ٴبىر كاماز قاربىز، 5 توننا جىلقى ەتى جانە كارتوپ پەن پياز اكەلدىك. ٴقازىر ساۋدا قىزىپ جاتىر. حالىقتىڭ سۇرانىسى جاقسى» -دەيدى ساپارباي ٴدارىباي ۇلى.
وبلىستىڭ ەكونوميكالىق دامۋىندا وزىندىك ورنى بار اۋداننىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا ونىڭ ورنالاسۋى دا ەرەكشە ىقپال ەتىپ وتىر.
«ارىس توعىز جولدىڭ تورابىندا ورنالاسقان، وبلىس ەكونوميكاسىندا وزىندىك ورنى بار اۋدانداردىڭ ٴبىرى. سەبەبى، وزدەرىڭىز بىلەسىزدەر، ٴبىر كەزدە ٴبىز تەمىر جول تاسىمالىندا ايرىقشا مانگە يە قالالاردىڭ ٴبىرى بولدىق. ٴالى دە ول ستاتۋسىمىزدان اجىراي قويعان جوقپىز. تاشكەنت-ماسكەۋ باعىتىنداعى حالىقارالىق، جانە ەلىمىزدەگى ٴبىرقاتار ىشكى پويىزدارى دا ٴبىزدىڭ اۋدان ورتالىعىنان وتەدى. بۇل دا ٴبىزدىڭ الەۋمەتتىك، ەكونوميكالىق جاعدايىمىزعا وڭ اسەرىن تيگىزىپ وتىر. سەبەبى قوزعالىس بار جەردە ساۋدا بار، ساۋدا بولعان جەردە حالىقتىڭ الەۋمەتتىك كۇنكورىسىنە جاقسى ىقپال ەتە الادى» - دەيدى اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى.
تەمىرجولدىڭ دا، كۇرە جولدىڭ دا بويىندا ورنالاسقان اۋدان بولعانىمەن ارىس كوبىندە اۋىلشارۋاشىلىعىمەن اينالىسادى. ونىڭ ۇستىنە سىر مەن ارىس وزەنىن تەلى ەمگەن بارلىق ٴداندى داقىلدار مەن جەمىس-جيدەكتىڭ ٴتۇرى وسەتىن قۇنارلى ولكە.
«سوندىقتان دا بولار وبلىس كولەمىندە شارۋاشىلىق سالاسىنان الدىڭعى قاتارلى اۋدانداردىڭ ٴبىرى. حالىقتىڭ تۇرمىس-جاعدايىنا كەلەر بولسام، اللاعا ٴتاۋبا دەۋىمىز كەرەك. تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلىندا ٴوز نانىمىزدى ٴوزىمىز تاۋىپ جەيتىن دەڭگەيگە جەتتىك. ونىڭ باستى سەبەبى جەرىمىزدىڭ قۇنارلىلىعى مەن حالقىمىزدىڭ ەڭبەككەرلىگىنىڭ ارقاسى. ونىڭ سىرتىندا ارىس پەن سىردى تەل ەمگەن ەلمىز. بۇل ەكى وزەننىڭ دە اۋداننىڭ دامۋىنا قوسار ٴوز ۇلەستەرى بار" - دەيدى ارىس قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ساپارباي ٴدارىباي ۇلى.
ارىستىڭ اينالاسىنا ساۋدا جاساۋ اۋقىمى دا جىلدان-جىلعا كەڭەيىپ كەلەدى. بۇرىن ەل اۋماعىندا عانا جيعان-تەرگەن جەمىس-جيدەگىن ساتاتىن بولسا، بيىل رەسەي مەن گەرمانياعا ٴوز ونىمدەرىن ساتا باستاعان.
«بۇل دا بىزگە تاۋەلسىزدىك سىيلاعان جەتىستىكتەردىڭ ٴبىرى. وتكەندە عانا الماتىدا جارمەڭكە وتكىزىپ كەلدىك. ال بيىلعى ٴونىمىمىزدىڭ الدى رەسەيگە، گەرمانياعا كەتتى. 5،5 مىڭ گەكتار جەرگە باقشا داقىلدارىن ەككەن ەدىك. جاقىندا سول ەگىس باسىندا ٴوز كولىكتەرىمەن كەلىپ، بارلىق ٴونىمدى ساتىپ الىپ كەتتى. بۇل حالىق ٴۇشىن وتە ٴتيىمدى بولدى. بۇرىنعى جىلدارى جيناپ العان ٴونىمىن وتكىزە الماي، كەيدە ٴشىرىتىپ الىپ جاتاتىن ەدى. بيىل جيناعانىن جيناعانداي ەگىس باسىنان ساتىپ جىبەردى» - دەيدى اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى.
ٴبىر اۋداننىڭ بارلىق جاعدايىن ٴبىر سۇقباتقا سيدىرا قويۋ قيىن. دەگەنمەن، اڭگىمە بارىسىندا وڭىردەگى بارلىق سالانى قامتۋعا تىرىستىق. اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى وڭىردەگى ينفراقۇرىلىمنىڭ دا جۇيەلەنىپ كەلەجاتقاندىعىن ايتادى.
«بىزدە گاز جوق. ٴبىراق اۋىزسۋمەن قامتاماسىز ەتۋ، تازا سۋ جۇيەسى 95 پايىزداي قامتىلعان. اۋداندا 6 اۋىلدىق وكرۋگ بار. بارلىعى دەرلىك اۋىزسۋمەن قامتاماسىز ەتىلگەن. سونىمەن قاتار ارىس قالاسىندا قۇرىلىس سالاسى دا قارقىندى دامىدى دەۋگە بولادى. سەبەبى بۇعان دەيىن قالا ەسكى، كونە قالا بولاتىن. سوڭعى كەلگەن باسشىلارىمىز دا حالىقتىڭ قامىن ويلايتىن ازاماتتار بولىپ، قالاداعى ٴبىرقاتار نىساندار جاڭالاندى. مىسالى قالا كوشەلەرىنىڭ 90 پايىزدايى جاڭادان اسفالت توسەلدى. سونىمەن قاتار، ارىس قالاسىندا جاستارىمىزعا ەڭ كەرەكتى نىسانداردىڭ ٴبىرى، اۋقىمدى سپورت كەشەنى سالىندى. جانە جەكە ازاماتتاردىڭ دەمەۋشىلىك جاساۋىمەن ٴتورت شاعىن سپورت كەشەنى سالىندى. بۇل ەلباسىنىڭ «سالاۋاتتى قازاقستان» باعدارلاماسىنا، بۇقارالىق سپورتتى دامىتۋعا باعىتتالعان تاپسىرماسىنىڭ نەگىزىندە جۇزەگە اسىپ جاتىر. سونىمەن بىرگە، قالالىق كينوتەترىمىز قايتا جوندەۋدەن ٴوتتى» - دەيدى ساپارباي ٴدارىباي ۇلى.
ارىستاعى اۋىز تولتىرىپ ايتار تاعى ٴبىر ەرەكشە قۋانىشتى جاعداي 30 جىلدان بەرى العاش رەت قالا ورتالىعىندا جاڭادان ٴتۇرعىنۇي قۇرىلىسى جۇرگىزىلگەن.
«30 جىلدان بەرى ارىستا ٴتۇرعىنۇي قۇرىلىسى جۇرگىزىلمەگەن ەكەن. بيىل 150 باسپانالى ٴتۇرعىنۇي سالىنىپ، ول نەگىزىنەن تۇرمىسى تومەن وتباسىلارعا بەرىلدى. سونىمەن قاتار ارىستاعى جەتىمدەر ۇيىنەن ەرجەتىپ، ومىردەن ٴوز ورنىن تاپقان جاستارعا سوڭعى 10 جىلدا باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلمەگەن ەكەن. جاڭاعى 150 پاتەرلى ٴۇيدىڭ 25 پايىزىن سول جەتىم بالالار ۇيىنەن شىققان جاستارعا بەردىك. بۇل ولار ٴۇشىن ۇلكەن كومەك بولدى دەپ ايتا الامىن» - دەيدى اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى.
ارىس اۋدانى بويىنشا ٴبىلىم سالاسى دا بىرىزگە ٴتۇستى. بۇل وڭىردە اپاتتى جاعدايداعى مەكتەپتەر جوق.
«بىزدە ەكى اۋىسىممەن وقيتىن مەكتەپتەر بار. ٴبىراق ٴۇش اۋىسىممەن وقيتىن ٴبىلىم وشاقتارى جوق. ازىرگە اپاتتى جاعدايداعى ٴبىلىم وردالارى دا ٴبىزدىڭ وڭىردە جوق دەپ سەنىممەن ايتا الامىن. اۋدان كولەمىندە ەسكىرگەن، اپاتتىق جاعدايعا تاياۋ دەپ تانىلعان 4 مەكتەپ بار ەدى. ونىڭ ٴوزىن كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزىپ بولدىق. الداعى تاۋەلسىزدىك مەرەكەسى قارساڭىندا ەكى جاڭا مەكتەپتى پايداعا بەرۋگە دايىندالىپ وتىرمىز. وسىمەن اۋدانداعى بارلىق ەلدىمەكەندەر 100 پايىز مەكتەپپەن قامتاماسىز ەتىلدى. سونىڭ بارلىعى دەرلىك ٴبىر اۋىسىممەن وقيدى. 30-35 پايىزدايى عانا ەكى اۋىسىممەن ٴبىلىم الىپ جاتىر. وقۋشىلار بوس ۋاقىتتارىن ٴتيىمدى پايدالانۋ ٴۇشىن بارلىق جاعدايلار جاسالعان. قازىرگى وقۋشىلار وقيتىن مەكتەپتەر ٴبىر كەزدە ٴبىز وقىعان ۋنيۆەرسيتەتتەردىڭ جاعدايىنان جاقسى. مىسالى بۇرىن مەكتەپتى سالعان سوڭ ونىڭ ىشىنە كەرەك بارلىق قۇرال-جابدىق، ورىندىق-پارتانى باسقا جاقتان ىزدەيتىن ەدىك. قازىرگى كەزدە ٴبارى سول مەكتەپ قۇرىلىسىنىڭ ىشىنە كىرەدى. وقۋشىلار مەن ۇستازدار سۋمكاسىمەن عانا كەلىپ، دايىن مەكتەپكە كىرە سالادى» - دەيدى اۋدان اكىمىنىڭ ورىنباسارى.
ٴبىزدىڭ telegram-پاراقشامىزدا قازاقستاننىڭ ماڭىزدى جاڭالىقتارى. جازىلىڭىزدار!
استانا: 
1676 
0
3000
0 
